Φλογερό ρήτορα και λειψό μεταρρυθμιστή, γοητευτικό πρόσωπο και άνισο ηγέτη, ελληνοκεντρικό που όμως σφράγισε οικουμενικά την ιστορία: συμπροσευχήθηκε με τον Πάπα στην Πνύκα. Ετσι θα θυμόμαστε τον Χριστόδουλο, τον Αρχιεπίσκοπο. Θερμό και αντινομικό, άνθρωπο που δεν μάσησε τα λόγια του, που δεν φοβήθηκε την υπερβολή, άνθρωπο που υπέπεσε στην υπερβολή και σε λάθη, που πρόβαλε την Εκκλησία ως σώμα ζωντανό και εγκοινωνισμένο, μα και ως σώμα πολιτικό που αξίωνε κοσμική κυριαρχία.
Περισσότερο ηγέτης και λιγότερο παπάς, περισσότερο πολιτικός και καθόλου καλόγερος. Ο αποδημήσας αρχιεπίσκοπος εξέφρασε τον καιρό, τουλάχιστον όπως τον ερμήνευσε ο ίδιος· συνέλαβε την κατά Μακιαβέλι fortuna, την τύχη και περίσταση, και την εκμεταλλεύθηκε. Το 1998, όταν εξελέγη στον θρόνο, διαδεχόταν τον Σεραφείμ, έναν ιεράρχη που διέπλευσε τρεις κρίσιμες πολιτικά δεκαετίες μη μιλώντας ποτέ πολιτικά, έναν ιεράρχη που ορίστηκε από την ιωαννιδική δικτατορία, που όρκισε την πρώτη κυβέρνηση της μεταπολίτευσης, που όρκισε την κυβέρνηση της αλλαγής του ’81 και τη «συγκυβέρνηση» του ’89, αντάλλαξε αστεϊσμούς με τον κομμουνιστή Φλωράκη, προστάτευσε την εκκλησιαστική περιουσία, είδε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και ίσως (ίσως…) είδε την κοινωνία να αλλάζει βαθιά και έκρινε ότι η θέση της Εκκλησίας άλλαζε κι αυτή: έμπαινε στη δική της γωνία, πλούσια μα περιχαρακωμένη, μια γωνία.
Ο Χριστόδουλος εξελέγη μετά όλα αυτά, μετά το τέλος του παλιού κόσμου, στην αυγή του νέου, όταν η Ελλάδα ήταν με τα μούτρα στον εκσυγχρονισμό. Κι όταν τους λαμπερούς ηγέτες, τους γητευτές της αλλαγής, είχαν διαδεχτεί οι μετριοπαθείς και οι τεχνοκράτες του εκσυγχρονισμού. Ο νέος αρχιεπίσκοπος, θαλερός και ορμητικός, δεν έμεινε σε έναν ρόλο· ήταν και λαμπερός ηγέτης και εκσυγχρονιστής. Διεκδίκησε και τους δύο ρόλους, με άνισα αποτελέσματα.
Ως ηγέτης, με τη θερμή ρητορική του, φιλοδόξησε να εκφράσει τους πληβείους και τους αδύναμους, όσους δεν είχαν (και δεν έχουν) φωνή, όσους δεν νοιάζονται κυβέρνηση και αντιπολίτευση, όσους τρόμαξε η παγκοσμιοποίηση, όσους απείλησε ο ερήμην τους εκσυγχρονισμός, όσους ένιωσαν να γλιστρούν στο οικονομικό περιθώριο της κοινωνίας, απαράσκευοι και ανυπεράσπιστοι, χωρίς παράδοση και χωρίς ταυτότητα, μέσα σε έναν υπερμοντέρνο, υπερταχύ εχθρικό κόσμο. Ο αρχιεπίσκοπος πρόσφερε σε αυτό το κλονισμένο πλήθος παραμυθία ταυτότητας και συνοχής, ξαναστίλβωσε το σκουριασμένο κράμα ελληνισμού-χριστιανισμού, μιμήθηκε τη γλώσσα των νιάτων και του δρόμου, κήρυξε με ανέκδοτα, βρέθηκε στον πυρήνα μιας ορισμένης παραδοσιοκρατίας και ενός ετερόκλητου αντιιμπεριαλισμού στηλιτεύοντας την «αιματοβαμμένη» αμερικανική πολιτική. Κατά τούτο, εξέφρασε καίρια ένα από τα κυρίαρχα ρεύματα της εποχής μας, έναν εσωστρεφή, αμυντικό κατ’ ουσίαν, ελληνοκεντρισμό· τον συνδαύλισε κιόλας.
Με την ίδια ζέουσα ρητορική στράφηκε εναντίον του κοσμικού κράτους, κάνοντας πολιτική άλλοτε ως άτυπη κυβέρνηση των ορθοδόξων Ελλήνων και άλλοτε ως αξιωματική αντιπολίτευση, μιλώντας άλλοτε εξ ονόματος του χριστεπώνυμου λαού και άλλοτε ως διακεκριμένος πολίτης: «Δεν θα μου κλείσουν το στόμα!» απαντούσε σε όσους του υπενθύμιζαν τα διακριτά πεδία Εκκλησίας και Κράτους, σε ένα πολιτικό σκηνικό που ανέχεται ή και εκτρέφει εξωθεσμικά λόμπι και νταβατζήδες. Σε αυτόν το ρόλο, του πολιτικού ηγέτη, κέρδισε τις πρώτες του νίκες, αλλά υπέστη και τις στρατηγικές του ήττες.
Οι ήττες σωρεύτηκαν όταν κλονίστηκε η Εκκλησία, όταν φάνηκε ρηχός και προσωποπαγής, τρωτός και ατελέσφορος, ο εκσυγχρονισμός που επιχείρησε στην ιεραρχία· όταν τα μίντια διαπόμπευαν παραεκκλησιαστικούς και επίσκοπους, διάκονους και παντελονάδες, όταν η κοινωνία –ακόμη και οι διαδηλωτές των ταυτοτήτων– σκανδαλισμένη έκραζε κατά δικαίων και αδίκων. Οταν ο κραταιός Χριστόδουλος εμφανίστηκε πελιδνός και απολογούμενος στην τηλε-εισαγγελία, χωρίς να πείσει. Οταν φάνηκε πόσο τρωτούς ανάξιους είχε επιλέξει για συνεργάτες αυτός ο λαμπερός και ευάλωτος και αντιφατικός ηγέτης. Περισσότερο ηγέτης και λιγότερο παπάς.
Ετσι θα τον θυμόμαστε τον αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, όσοι δεν τον γνωρίσαμε από κοντά: ηγέτη. Που άστραψε στο πολιτικό και κοινωνικό στερέωμα, και ηττήθηκε στο εκκλησιαστικό. Η Ιστορία θα τον κρίνει καλύτερα από εμάς, τους συγχρόνους του. Σκέφτομαι πάντως ότι αν επιζούσε, η υπόλοιπη θητεία του δεν θα ήταν ίδια, δεν θα ήταν ίδιος: Οι ουλές των τελευταίων ετών θα τον είχαν κάνει περισσότερο παπά και λιγότερο ηγέτη.
«Ου συνοδεύει η δόξα… Τον μεταστάντα εξ ημών ανάπαυσον».
Ένα βλέμμα, Καθημερινή 03.02.2008
13 Σχόλια
Comments feed for this article
3 Φεβρουαρίου 2008 στις 2:01 μμ
DIONYSOS
Διαβάζοντας τα επιθετικά και διεγερτικά σχόλια που ξεσήκωσε το από 28-1-08 κείμενό σας , πραγματικά με ετούτο εδώ συνοπτικά και εμπεριστατωμένα βάζεται τα πράγματα στη θέση τους. Χριστόδουλος ο ηγέτης, ο πολιτικός ,ο μεταρρυθμιστής, ο στροβιλισμένος, ο άτυχος έως «κατηραμένος» ασθενής. Ειλικρινά είναι τόσο στρεβλά τα πρίσματα της ΤιΒι που δεν περιμένει κανείς άλλο από τον διαχωρισμό άσπρο -μαύρο. Ε λοιπόν χάρηκα και συμφωνώ με όλες τις αποχρώσεις του γκρί σας.!
3 Φεβρουαρίου 2008 στις 4:54 μμ
Evangelos
Πολύ ψύχραιμη προσέγγιση (ως αναμέναμε βέβαια από το Νίκο). Άφησε βέβαια σε εμάς το δύσκολο ρόλο της παράπλευρης κριτικής.
3 Φεβρουαρίου 2008 στις 8:17 μμ
anasthe
Άρτιο, δυσάλωτο κείμενο. Μια διαφορετική οπτική σε ένα από τα λιγοστά blogs στα οποία φιλοξενούνται άρθρα τα οποία αξίζουν τον κόπο να διαβαστούν πολλάκις. Χαίρομαι την συγκρότηση του συγγραφέα.
3 Φεβρουαρίου 2008 στις 10:44 μμ
Αννα Αγγελοπούλου
Ο Χριστόδουλος για το μόνο για το οποίο ενδιαφέρθηκε ήταν να μπει η ελλαδική εκλησία στο κέντρο του ενδιαφέροντος των ΜΜΕ. Και για να πετύχει το στόχο του, πάτησε πάνω στον Πατριάρχη, έγλυψε ανύπαρκτους πολιτικούς, ταυτίστηκε με το πιο ποταπό, εθνικιστικό κομμάτι της κοινωνίας μας… Ούτε για τους απλούς ανθρώπους νοιάστηκε, ούτε και για τον ουσιαστικό εκσυγχρονισμό της χώρας μας. Πότε μίλησε για τον φτωχό, ηλικιωμένο συνταξιούχο που αναγκάζεται να κατεβαίνει σε πορείες, πότε μίλησε για τις στρατιές των άνεργων νέων ανθρώπων;;;; Αντιθέτως, ζήλεψε τη δόξα των κάθε λογής Ψωμιάδηδων και έβγαζε πύρινους λόγους για ένα βιβλίο ιστορίας και μια ταυτότητα. Αλοίμονο, αυτά θεωρούσε τα βασικά προβλήματα της χώρας μας…
Κρίμα, εάν θεωρούμε ηγέτες τέτοιους θλιβερούς ανθρώπους…
4 Φεβρουαρίου 2008 στις 10:49 πμ
atheofobos
Νομίζω ότι η κ. Αγγελοπούλου σε μια παραγραφο τα είπε όλα.
4 Φεβρουαρίου 2008 στις 1:17 μμ
Κωνσταντίνος Σταυρόπουλος
Δυκολεύομαι να συγκρατήσω την απαγοήτευση που προκαλείται από τη μονομέρια του σχολείου του αγαπητού κατά τα λοιπά Νίκου Ξιδάκι. Αν και φοβάμαι ότι ο χώρος εδώ προσφέρεται ουσιουστικά μόνο για έφραση ιδεολογικής ομοφωνίας, παραθέτω πιο κάτω ένα κείμενο της Λαμπρινής Θωμά ως δείγμα μίας άλλης οπτικής. Μιας οπτικής που δεν την παρουσιάζω ως «σωστή» αλλά ως μία οπτική που ο Νίκος Ξιδάκις αλλά και κάθε ενασχολούμενος έχει «υποχρέωση» να συνδιαλαγεί μαζί της. Απλούστατα, μόνο και μόνο επειδή υπάρχει. Δυστυχώς όμως επιλέγεται και από το Νίκο Ξιδάκι ένας πιο εύκολος δρόμος…
Κωνσταντίνος Σταυρόπουλος
…………………………………………………………………………………………………….
http://www.skai.gr/master_story.php?id=72382
H τελευταία λαοσύναξη
Γράφει η Λαμπρινή Χ. Θωμά – 30/01/2008
Ο τελευταίος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών υπήρξε ένας άνθρωπος που προκάλεσε έχθρες και αντιπάθειες εντός και εκτός Εκκλησίας. Γραφικοί μες στο μίσος τους αρχιερείς, ναρκισσίζοντες διανοούμενοι, χυδαίοι ραδιοφωνατζήδες και πληρωμένοι κονδυλοφόροι από τη μιά, πιστοί που δεν δικαιολογούσαν την αγάπη για τα φώτα της δημοσιότητας, θεολογούντες που δεν άντεχαν τις εκπτώσεις, άνθρωποι κοντά στο Πατριαρχείο που ανησυχούσαν για περαιτέρω αποδυνάμωσή του, από την άλλη.
Οι αντίπαλοι και οι εχθροί του παρουσίαζαν την ίδια ποικιλότητα που παρουσίαζαν και οι φίλοι του. Μόνο που, οι εχθροί του είχαν πιο δυνατές φωνές, καθ΄όλη τη διάρκεια της πορείας του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Γεγονός εντυπωσιακό, καθώς, πριν αφήσει την μητρόπολη Δημητριάδος για τα ανώτερα, ο Χριστόδουλος υπήρξε αγαπημένο παιδί του Τύπου. Τμήμα του λεγόμενου «προοδευτικού» Τύπου, άλλωστε, ήταν εκείνο που τον βοήθησε να καταλάβει τον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Πέραν τούτου, η οχλοβοή, οι αντιδράσεις, οι μάχες και οι πόλεμοι, δεν επέτρεψαν ποτέ την αποτίμηση του μεγέθους, του λόγου, του αντίκτυπου και της παρακαταθήκης του ανδρός. Η σύνθεση δεν επετεύχθη κατά τα έτη της διοίκησης της εκκλησίας από εκείνον, καθώς η ειδησεογραφία επικέντρωνε στις αντιθέσεις.
Καθώς η τελευταία λαοσύναξη, η τετραήμερη του μεγάλου Αντίο, έχει πάρει το δρόμο της, όμως, η διαύγεια αυξάνεται. Και όσο ο χρόνος θα κυλά, θα αυξάνει περισσότερο. Ο χρόνος που έρχεται ίσως αποδείξει ότι ο Χριστόδουλος άσκησε πολύ βαθύτερη επίδραση στην ελληνική κοινωνία απ’ ό,τι πιστεύεται και πως το στίγμα του έχει ήδη καθορίσει την πολιτική στάση και την πολιτική συνείδηση του λαού.
Όσοι ασχολούνται και αναλύουν το φαινόμενο του «οριζόντιου διαχωρισμού» του πολιτικού φάσματος τα τελευταία χρόνια, όσοι κάνουν λόγο για «πατριωτικό χώρο» ή για «φαιοκόκκινες συμμαχίες», ανίκανοι να βρουν ακόμη τις λέξεις για το φρέσκο φαινόμενο ή ακριβώς επειδή επιθυμούν να δώσουν γραμμή, συνήθως εντοπίζουν την καθαρή εμφάνιση του φαινομένου στην περίοδο του σχεδίου Ανάν.
Όμως η μετουσίωση, η αλλοίωση του πολιτικού γίγνεσθαι, είχε ξεκινήσει νωρίτερα και το φαινόμενο απέκτησε ταυτότητα την περίοδο της πρώτης κυβέρνησης Σημίτη και κυρίως την περίοδο των περίφημων λαοσυνάξεων, της συγκέντρωσης εκατομμυρίων υπογραφών για ένα δημοψήφισμα του οποίου η πιθανότητα τρόμαξε την αριστερά – την, θεωρητικώς, φυσική σύμμαχο κάθε τέτοιας προσπάθειας – και της πρωτοφανούς άρνησης ενός πρωθυπουργού, του Κώστα Σημίτη, να συνομιλήσει με τον επικεφαλής της ελλαδικής Εκκλησίας.
Το θέμα δεν ήταν απλώς μια γραφικότητα του στυλ ταυτότητες=666 όπως πλείστοι όσοι το παρουσίασαν. Προφανώς σε αυτή την περίπτωση δεν θα λάμβανε τέτοια έκταση. Οι ταυτότητες ήταν το πρόσχημα, και η σημασία τους ήταν πρωτίστως συμβολική. Την ουσία όφειλε να αναζητήσει κανείς στην πρόταξη μιας διαμαρτυρίας απέναντι σε αυτό που πολύς κόσμος εξέλαβε -και εκλαμβάνει- ως επίθεση στον ελληνικό τρόπο – στα απομεινάρια του ίσως-, της Ορθοδοξίας περιλαμβανομένης, από την παγκοσμιοποίηση και τον, τότε κυβερνώντα, εκσυγχρονισμό. Άλλωστε, το όλο θέμα ξεκίνησε με αφορμή ερμηνείες σε οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Χριστόδουλος υπήρξε ο καταλύτης που επιτάχυνε τον οριζόντιο διαχωρισμό. Πέραν της ανθρώπινης αμαρτίας, των λαθών, των ελαττωμάτων, ο άνθρωπος αυτός, μες στο μικρό χρονικό διάστημα που έτυχε της μεγάλης ποιμενικής ράβδου, έδρασε ως καταλύτης και μαζί ως κλίμαξ. Εξέφρασε τη λαϊκή, βιωματική αλήθεια και, μάλιστα, προς τα πάνω. Αδιάφορο αν η αλήθεια είναι αρεστή ή η ποθούμενη.
Ακόμη, θύμισε ότι, ο αληθινός εκκλησιαστικός άνδρας οφείλει να είναι πολιτικός. Μία από τις ανοησίες των παραθύρων των τελευταίων ημερών αφορά ακριβώς αυτό: άνθρωποι που δεν έχουν ιδέα από εκκλησιαστική ιστορία επιμένουν να αναφέρουν πως «οι εκκλησιαστικοί άνδρες δεν πρέπει να κάνουν πολιτική».
Χρυσές σελίδες της Ορθοδοξίας έχουν γραφεί όταν μέγιστοι εκκλησιαστικοί άνδρες έκαναν πολιτική, απαιτώντας εν ονόματι του εκκλησιάσματος ηθική, δικαιοσύνη και ακεραιότητα από τος κυβερνώντες. Πολλοί αγίασαν διωκόμενοι από κυβερνήσεις, καθαιρούμενοι από υψηλά αξιώματα, βρίσκοντας το θάνατο σε κάποια εξορία, διότι απαίτησαν το δίκαιο για το λαό.
Η Ορθοδοξία είναι βαθιά πολιτική. Όπως έχει πει και ο Στίβεν Ράνσιμαν, σκοπός της και σκοπός των αγίων της είναι να αλλάξουν την Πόλιν. Σημασία έχει ο τρόπος και τα μέσα – ο σκοπός της Εκκλησίας αυτής καθ’ αυτής είναι πολιτικός και ριζοσπαστικός. Φυσικά, ενίοτε αστοχεί. Όχι όμως επειδή δρα πολιτικά, αλλά επειδή δεν δρά ορθόδοξα: όταν καιροσκοπισμοί και συμφέροντα παίρνουν το πάνω χέρι, όταν η σύμπλευση με την εκάστοτε εξουσία ακυρώνει το ορθόδοξο μήνυμα.
4 Φεβρουαρίου 2008 στις 4:33 μμ
μαύρα μεσάνυχτα
Σχηματίζεται η εκτίμηση νομίζω πως ο άνθρωπος αυτός, επέδειξε την ύπαρξη του Θεού περισσότερο με τον θάνατο και λιγότερο με την ζωή του.
4 Φεβρουαρίου 2008 στις 5:24 μμ
suspect
Αν μου επιτρεπετε, η δικη μου αποψη:
http://suspect-enjoys-the-silence.blogspot.com/2008/02/blog-post.html
4 Φεβρουαρίου 2008 στις 9:49 μμ
ilias
Να το πάρουμε και λιγάκι αλλιώς το πράγμα; Μπας και ο hard core καπιταλισμός εκβιομηχανίζει ΚΑΙ την θρησκεία όπως κάνει παράλληλα και με τη ρητορική και την πρακτική του τρόμου; Ε αν σκεφτεί κανείς τις ιδιαιτερότητες που έχει η νοτιοανατολική Ευρώπη, όσον αφορά στους παραγωγικούς μηχανισμούς που φέρνουν ακόμα λίγο σε βιοτεχνίες, κάποια φαινόμενα μπορεί να εξηγούνται.
6 Φεβρουαρίου 2008 στις 6:30 μμ
ναυτίλος
«Περισσότερο ηγέτης , λιγότερο παπάς» .
Σε 4 λέξεις χωράνε τα πάντα που θα μπορούσε να πει κανείς για τον αρχιεπίσκοπο.
7 Φεβρουαρίου 2008 στις 10:48 πμ
Elena Karayanni
Απλως εντυπωσιάζομαι με την ξαφνική Χριστοδουλολατρεια!!!!!!!
7 Φεβρουαρίου 2008 στις 4:07 μμ
nikoxy
Είναι πολύ εύκολο να στηλιτεύεις.
Είναι πιο δύσκολο να προσπαθείς να καταλάβεις.
8 Φεβρουαρίου 2008 στις 5:01 πμ
Αφελής
Δηλαδή ΕΣΥ προσπαθείς να καταλάβεις ενώ ΕΓΩ στηλιτεύω!
Αν όμως απλώς διαβάσεις την παραπάνω πρόταση το ΕΣΥ γίνεται ΕΓΩ και το ΕΓΩ γίνεται ΕΣΥ!
Ή μήπως το αντίθετο;
ΑΦΕΛΗΣ