Ο,τι μάς συμβαίνει είναι πρωτόγνωρο και σοκαριστικό, κι όχι επειδή είχαμε καλομάθει και γίναμε μαλθακοί, ούτε επειδή φταίνε καθ’ ολοκληρίαν οι παθογένειες του ελλαδικού κράτους και η οκνηροπονηρία του Ελληνος και τέτοια στερεοτυπικά. Οχι. Ο,τι συμβαίνει στην Ελλάδα τώρα και θα εξελίσσεται με σφοδρότητα μήνα με τον μήνα, είναι πρωτόγνωρο για όλη τη μεταπολεμική Ευρώπη. Η κρίση κρατικών χρεών, οι εγγενείς ασυμμετρίες στην Ε.Ε., η ταχύτατη συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας, η ριζική αμφισβήτηση του κοινωνικού συμβολαίου, η εξουθενωτική πίεση στα μεσοστρώματα, η χειρουργική αφαίρεση του μέλλοντος, οι απειλές αποκλεισμού, ο μαζικός εκφοβισμός, η συλλογική ενοχοποίηση, όλα τούτα είναι πρωτόγνωρα για τους λαούς της μεταπολεμικής Ευρώπης, και ασφαλώς πρωτόγνωρα για τους Ελληνες της 36χρονης Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας.
Η επιχειρούμενη «λατινοαμερικανοποίηση» της Ευρώπης θέτει καινοφανή ερωτήματα στους πληττόμενους λαούς. Σε αυτά τα ερωτήματα είναι προφανές ότι δεν μπορούν πια να απαντήσουν οι πολιτικές ελίτ που κατέχουν σήμερα την εξουσία, διότι η σκέψη και η δράση τους είναι σχεδόν απολύτως ετερόφωτες και ετερόνομες· διότι αυτές ακριβώς οι ελίτ παρήγαγαν την παρούσα κρίση, είναι οργανικό μέρος της κρίσης· διότι τα διανοητικά εργαλεία τους είναι ξεπερασμένα. Τα εγχειρίδια Business Administration και Αssets Management των τεχνοκρατών που ασκούν πολιτικοοικονομική διαχείριση είναι απελπιστικά αστεία εφόδια για να αναμετρηθείς με τα σύνθετα γεωπολιτικά, ιστορικά και ανθρωπολογικά διακυβεύματα της πιο μεγάλης ίσως κρίσης του καπιταλισμού από το 1929. Η πολιτική τιμωρεί τους μάνατζερ, αλλά μαζί τιμωρεί πολύ επώδυνα και τα πλήθη που της γύρισαν την πλάτη.
Θα διακινδυνεύσω μια περιγραφή της ελληνικής περίπτωσης, με αφορμή την απουσία πρωτότυπων προσεγγίσεων και εννοιολογήσεων της κρίσης. Στον διαμορφωτικό 19ο αιώνα μεγάλα πνεύματα του ελληνισμού αναζήτησαν απαντήσεις κοιτώντας προς τη Δύση αλλά κυρίως προς τον χώρο τους και την παράδοσή τους. Συνέθεσαν πρωτότυπες, κοπιώδεις απαντήσεις, όχι πάντα λυσιτελείς, αλλά πάντα αυθεντικές, αυτόχθονες και τολμηρές: για το ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε, που πάμε, τι μπορούμε να κάνουμε ― Σολωμός, Ζαμπέλιος, Παπαρρηγόπουλος, Κουμανούδης, Ροϊδης…
Μετά την ήττα του 1897, γεννήθηκε επίσης ένα νέο γηγενές πνεύμα, που εκφράστηκε πολιτικά, πνευματικά, καλλιτεχνικά, από τον Παλαμά έως τον Βενιζέλο. Στον μακρό 20ό αιώνα, μετά την καταστροφή του ’22, με ακόμη μεγαλύτερη ένταση, μια γενιά διανοουμένων, καλλιτεχνών και πολιτικών ανδρών στοχάστηκε με αυτόχθονες, αυθεντικούς όρους την ταυτότητα, τις δυνατότητες, την ιδιοσυστασία, τους δρόμους που ανοίγονται, άνδρες που επιχείρησαν μια ζεύξη του μοντέρνου με το παραδοσιακό, του διεθνούς με το εντόπιο, που είδαν τον εαυτό τους υπερήφανο και αυτοτελή. Μιλώ για τη λεγόμενη Γενιά του ’30, υπό ευρεία έννοια. Ο «κρατικός» Σεφέρης, ο υπερμοντέρνος Εγγονόπουλος, ο κεντρώος Θεοτοκάς, ο βυζαντινός Κόντογλου, ο αριστερός Δούκας, ο μυστικός Πικιώνης, ο ακατάτακτος Πεντζίκης, κ.ά., είδαν τον Ελληνα εαυτό με αγωνία και περηφάνια, σαν μέρος του Δυτικού όλου αλλά και σαν αυτόφωτο πρόσωπο. Η κληρονομιά τους είναι κληρονομιά υπερηφάνειας και αυθεντικότητας. Και κράτησε ζωντανό τον ελληνισμό του κρατιδίου μέσα από πολέμους, κατοχή, εμφύλιο, έως τη δικτατορία του ’67.
Στη μεταπολίτευση, αυτή η παράδοση πρωτογενούς σκέψης ατονεί ― για πολλούς λόγους. Ατονεί σταδιακά, έως νεκρώσεως, ακόμη και η πνευματική συνδεση των ελίτ με την ηπειρωτική Ευρώπη· παύει η τροφοδοσία από τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γερμανία. Οι ελίτ διαπαιδαγωγούνται πλέον αγγλοσαξωνικά, μαθαίνουν να σκέφτονται αγγλοαμερικάνικα, να καθρεφτίζονται σε υπερατλαντικούς καθρέφτες, να μην αναγνωρίζουν εαυτούς στην παράδοση. Καθίστανται ανίκανοι να σκεφτούν τον εαυτό και τον τόπο με όρους άλλους εκτός των κολεγιακών εγχειριδίων· ανίκανοι να σκεφτούν την γεωπολιτική και ιστορική Ελλάδα δυναμικά, με όρους αυτοτέλειας και ιστορικότητας. Οι ελίτ σήμερα παπαγαλίζουν αγγλοσαξωνικά, βλέπουν την Ελλάδα μηχανικά, σαν case study, τη βάζουν σε excelάκια στο λάπτοπ· ορισμένως: τη βλέπουν απ’ έξω, σαν ξένοι, που μάλιστα ντρέπονται και λίγο για το μεσογειακό και βαλκάνιο χούι, ντρέπονται για τους φτωχούς και άξεστους γονείς τους. Ντρέπονται για τον άξεστο Μακρυγιάννη, τον Καραϊσκάκη, τον Καβάφη, τον Σεφέρη; Ναι, ντρέπονται, επειδή οι ίδιοι είναι άξεστοι, άμοιροι παιδείας, ημετέρας και θύραθεν, επειδή είναι ετερόφωτοι ή άφωτοι, επαρχιώτες της Δύσεως και όχι πρωταγωνιστές της.
Είπαμε, βλέπουν την Ελλάδα απέξω, με το κυάλι αντεστραμμένο, και τη σκέφτονται αγγλικά, δηλαδή τεχνικά και αποσπασματικά. Δεν βλέπουν τον κόσμο από εδώ προς τα εκεί· και δεν τον σκέφτονται ελληνικά, δηλαδή ιστορικά και καθολικά. Και η Ελλάδα βουλιάζει.
41 Σχόλια
Comments feed for this article
30 Μαΐου 2010 στις 2:03 μμ
Μύρων Κατσούνας
To θέμα δεν είναι η τροφοδοσία μας από την αγγλοσαξωνική σκέψη, αλλά από συγκεκριμένο μέρος αυτής. Γιατί αγγλοσαξωνική σκέψη είχε κι ο Θωμάς Έλιοτ, ο οποίος, αν δεν λαθεύω και δεν τον διαστρεβλώνω, δεν απέκλειε την παράδοση και την ιστορία.
30 Μαΐου 2010 στις 2:34 μμ
nikoxy
@Μύρωνα Κατσούνα:
Δίκιο έχετε στην παρατήρησή σας σχετικά με τον Ελιοτ. (Θυμάμαι προχειρα το Tradition and the individual talent)
Εγώ λέω άλλο, ισως όχι τόσο ευκρινώς διατυπωμένο: αναφέρομαι στην αγγλοσαξ. παράδοση των business studies, των management studies και των νεοφιλελεύθερων οικονομικών και πολιτικών. Από αυτή την κουλτούρα και νοοτροπία αρδεύεται μέγα μέρος της διαχειριστικής και ηγεμονεύουσας ελιτ.
Εξ ου και αντιμετωπίζουν την ελληνική περίπτωση με τα τυπικά πασπαρτού που προμηθεύει ένα πρόγραμμα MBA για αντιμετώπιση κρίσεων σε επίπεδο εταιρειών και όχι κρατών. Τα εργαλεία τους, επιστημονικά και διανοητικά, είναι εξαιρετικά περιορισμένα. Αφενός.
Αφετερου, υποστηρίζω ότι αγνούν την νεότερη ελληνική παράδοση. Ολοσχερώς. Ποιος έλληνας πολιτικός ή μεγαλομάνατζερ έχει διαβάζει δυο αράδες από τον Καλλιγά, τον Ζαμπέλιο, τον Ροϊδη του 19ου αι, από τον Δραγούμη, τον Βενιζέλο, τον Σεφέρη, τον Θεοτοκά, τον Δούκα, τον Πεντζίκη, τον Πικιώνη, τον Κωνσταντινίδη, τον Εγγονόπουλο, τον Λορεντζάτο του 20ού;
Θέλω να πω ότι αγνοοώντας τον πλούσιο και πολύμορφο προβληματισμό του νεότερου ελληνισμού, δεν μπορείς να δεις τη χωρα και το λαό, σήμερα, σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, με το απαραίτητο ιστορικό και γεωπολιτικό βάθος.
30 Μαΐου 2010 στις 6:34 μμ
gritz
Δεν υπάρχει κάν μιά ενιαία Αγγλική γλώσσα: Άλλο πράγμα είναι businees English, άλλο η Αγγλική του T.S. Eliot και των νεότερων (για να μη πάμε μέχρι την Αγγλική του William Wordsworth ή του William Blake).
Δυστυχώς, η Αγγλοσαξωνική παιδεία, και στις Αγγλοσαξωνικές χώρες περιλαμβάνει κυρίως όσα μπορούν να ειπωθούν σε businees-English και μόνον λίγα και για ελάχιστους, ψήγματα όσων μπορούν να ειπωθούν σε Eliot- ή Wordsworth-English.
Όσο για την Ελλάδα, πόσοι ξέρουν τι ήταν ο Wordsworth, ο Coleridge ή έστω ο νεότερος και προσιτότερος Dickens (πέρα από τα Κλασικά Εικονογραφημένα); Ναι, τουλάχιστον ο Σεφέρης ήξερε τον Έλιοτ, ίσως να σκεπτόταν και αγγλικά.
Οι μάνατζερ πάλι (και γενικώς των οικονομικών) είναι πλήν ελαχίστων εξαιρέσεων, παντού, διεθνώς, σπουδασμένοι, εξειδικευμένοι αγράμματοι. Ενώ άλλοτε, ο J. M. Keynes ήταν ένα από τα πιό «αναγεννησιακά» και πολυποίκιλα πνεύματα του Καίημπριτζ.
Αλλά άς πάμε στο θεμελιώδες. Το πρόβλημα με την τωρινή (ανύπαρκτη) «ελίτ» στην Ελλάδα, δεν είναι ότι σκέπτεται αγγλικά. Μακάρι να συνέβαινε αυτό. Το πρόβλημα είναι ότι αυτοί δεν σκέπτεται καθόλου, γι’ αυτό και είναι ανύπαρκτη.
30 Μαΐου 2010 στις 5:26 μμ
Μύρων Κατσούνας
Ευχαριστώ για την απάντηση.
Tώρα γίνεστε σαφέστερος. Πράγματι ελλείπει «η υποταγή στην παράδοση» (διάβαζε: η γόνιμη μελέτη αυτής) , by stregth and submission όπως την ήθελε ο Θωμάς Ελιοτ, με καιρό και με κοπό, όπως την ήθελε ο Σολωμός.
30 Μαΐου 2010 στις 6:31 μμ
nikoxy
«by stregth and submission όπως την ήθελε ο Θωμάς Ελιοτ, με καιρό και με κοπό, όπως την ήθελε ο Σολωμός»
– Δεν θα μπορούσα ίσως να το διατυπώσω καλύτερα…
30 Μαΐου 2010 στις 9:06 μμ
Γιάννης
Μπορεί να μην έχουμε Ζαμπέλιο, Σεφέρη, Πεντζίκη αλλά σύγχρονοι «αφηγητές»
εμφανίζονται: Θανάσης Παπακωνσταντίνου, Δημήτρης Παπαϊωάννου, Πάνος Κούτρας – μου ήρθαν αμέσως στο μυαλό. Νομίζω ότι οι άκρες είναι εκεί, αρκεί να σκύψουμε να τις αγγίξουμε.
Τώρα οι ελίτ αν μπορούσαν να λύσουν τα προβλήματα που εκθέτει ο Λόης Λαμπριανίδης 2-3 σελίδες πίσω από εσάς, νομίζω θα τους συγχωρούσαμε την πνευματική φτώχια τους. Αφηγήσεις για την σύγχρονη Ελλάδα σχηματίζουμε και μόνοι μας, την αιμορραγία που περιγράφει ο Λαμπριανίδης πως θα την ανακόψουμε;
30 Μαΐου 2010 στις 10:11 μμ
nikoxy
@Γιάννη:
Ο Ζαμπέλιος και ο Σεφέρης είναι στοχαστές, δεν είναι αφηγητές, τουλάχιστον με τον τρόπο που είναι αφηγητές ο Θαν Π»κωνσταντίνου, ο Παπαϊωάννου και ο Κούτρας.
Θα έλεγα επιπλέον, ότι δεν έχουν το μέγεθος και το βάρος, ούτε καν την ευαισθησία, το εύρος της ευαισθησίας, πλην του ευαίσθητου σεισμογράφου Παπακωνσταντίνου. Οι αφηγήσεις των δύο άλλων είναι μάλλον αναιμικές και περιορισμένου βεληνεκούς. Μια ταινία, μια παράσταση, δεν συνιστούν αφήγηση, πολλώ μάλλον αφήγηση με αξιώσεις καθολικότητας.
Πέρα από την περιπτωσιολογία όμως:
Οι ελίτ εφόσον μπορέσουν να στοχαστούν τη χώρα και το λαό, εφόσον τα αφηγηθούν, όπως λέτε, τότε μόνο μπορούν να λύσουν προβλήματα ή να εμποδίσουν την εμφάνιση προβλημάτων, ή να συνεμπνέυσουν μια αναγέννηση μετά την καταστροφή.
1 Ιουνίου 2010 στις 10:18 μμ
no frost
Kαι η Ελένη Μενεγάκη,..πρωϊνή αφηγήτρια!
31 Μαΐου 2010 στις 12:03 πμ
γεράσιμος μπερεκέτης
Αγαπητέ nikoxy, κατά τη γνώμη μου, έπιασες κέντρο. Πιστεύω μάλιστα ότι ήσουν επιεικής ως προς το «σκέφτονται αγγλοσαξωνικά». Θα το έλεγα σκληρότερα: «μετενδύονται συμπεριφοράν σκεπτομένων …. και το αγγλοσαξωνικά είναι απλώς το διάσημον, η στάμπα πάνω στο σινιέ τους ρουχαλάκι». Το παράλογο είναι ότι η γενιά του ’30 η τόσο κοντινή στο δράμα της Μικρασίας, κάθε άλλο παρά παρέκαμπτε την οθωμανική περίοδο του ελληνισμού. Την θεωρούσε όχι ευτελή, αλλά γόνιμη. Διότι έβλεπε σε αυτήν την δύσκολη περίοδο έντονα τα δημιουργικά στοιχεία να απορρέουν από την κοινωνική συνοχή. Αλλ’ ούτε με τον …. Μπετόβεν είχαν πρόβλημα – ο Ρίτσος γράφει τη Σονάτα του Σεληνόφωτος στους ήχους του. Η φουρνιά των «στελεχώνσκιέρτζιπάκηδων», ακριβώς όπως οδηγούν στην εθνική (αλλά και μέσα στην πόλη) θεωρούν ως εμπόδιο οτιδήποτε δεν τους θυμίζει αυτό που έχουν στο μυαλό τους, δηλαδή το .. κενό. (Γι αυτούς εμπόδιο δεν είναι το οθωμανικόν παρελθόν, αλλά και οι Πελασγοί, και ο homo sapiens). Σε αυτό το κενό προσπαθούν να οικοδομήσουν κάτι του οποίου φευγαλέα ίσως την κάτοψη ή τον λουτροκαμπινέ έχουν δει στο βιντεοκλίπ που ονομάζεται μπάτσελορ σε Μπίσνες Ανμινιστρέισον. Έχω νιώσει το αμήχανο τρέμουλο των ποδιών τους και ο ξερόβηχάς τους μάταια έχει προσπαθήσει να μου διακόψει την συγκέντρωση καθώς ακούγαμε πλάι-πλάι την 7η του Μπετόβεν από τον Κουρτ Μαζούρ, εγώ με τις οικονομίες μου, κι αυτοί ως στελέχη με προσκλήσεις διανεμημένες από τις χορηγούς τράπεζες στις οποίες εργάζονται. Το πρόβλημά τους είναι στην κατανόηση. Δεν κατανοούν. Δεν κατανοούν τίποτα. Και η έλλειψη κατανόησης –η βάση της ακοινωνησίας -είναι η θεμελιώδης αξία τους. Το βασικό τους εργαλείο ανέλιξης. Διότι, ο ιδεώδης αναρριχητικός τους χώρος είναι ρεαλιστικότατα ουτοπικός: μια κενή χώρα, χωρίς παρελθόν, παράδοση, αγάπες – μια χώρα πλήρως εναρμονισμένη με το κενό τους, μέρος ενός κενού κόσμου.
31 Μαΐου 2010 στις 11:28 πμ
Konstantinos Kostouros
Το δράμα είναι ότι η συζήτηση δεν είναι σημερινή, κρατάει κάποια χρόνια.
Τώρα βέβαια η αγωνία για τον δρόμο που πήραν οι σκέψεις θεωρούνται δευτερευούσης σημασίας. Προτεραιότητα έχουν άλλες ανάγκες. Ακούω τους οικονομολόγους να λένε ότι είναι δύσκολο να σωθεί μια χώρα που δεν παράγει τίποτα. Πλέον εισάγουμε τα περισσότερα προϊόντα ή φτιάχνουμε άλλα που δυστυχώς είναι υποδεέστερα των αντίστοιχων ξένων.
Έτσι λένε για τα προϊόντα.
Η σκέψη, τα γράμματα, οι τέχνες που παράγονται εδώ δεν θα ήταν περίεργο να έχουν άλλη διαδρομή?
31 Μαΐου 2010 στις 1:31 μμ
mikroapories
Αλλά για το αντίθετο δεν κατηγορούμαστε; Ότι δεν σκεφτόμαστε αρκετά αγγλοσαξωνικά, ούτε η ελίτ ούτε και εμείς οι υπόλοιποι.
31 Μαΐου 2010 στις 1:41 μμ
Aurora Lee
Καλά κάνετε και διευκρινίζετε πως αναφέρεστε «στην αγγλοσαξ. παράδοση των business studies, των management studies και των νεοφιλελεύθερων οικονομικών και πολιτικών.» Γιατί εμείς οι υπόλοιποι που έχουμε αγγλοσαξονική παιδεία στις ανθρωπιστικές επιστήμες μάθαμε να σκεφτόμαστε και κριτικά και ανθρωπιστικά. Κι αυτά είναι μεγάλα μαθήματα που δυστυχώς τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα δεν διδάσκουν. Χάρη σ’ αυτά λοιπόν μπορέσαμε και εκτιμήσαμε και τη δική μας ελληνική παράδοση, την οποία διδαχτήκαμε στα αγγλικά/αμερικάνικα πανεπιστήμια (αφού στα δικά μας πανεπιστήμια αρκούνται στο να κολλάνε αφίσες, να καταστρέφουν και να καπνίζουν στις αίθουσες διδασκαλίας). Για να μην αναφερθώ στο βιβλίο ιστορίας το οποίο για χρόνια καλούνταν να αποστηθίσουν οι υποψήφιοι των πανελληνίων εξετάσεων και στο οποίο αν θυμάμαι καλά δεν αναφέρονται πολλές απ’ αυτές τις σημαντικές προσωπικότητες της ελληνικής ιστορίας στις οποίες κάνετε αναφορά στο άρθρο σας.
Και για να μην παρεξηγηθώ, δεν τα έχω με σας. Είμαι απλά πολύ θυμωμένη με τη χώρα μου γιατί με αναγκάζει να ξαναφύγω στο εξωτερικό. Είμαι κι εγώ μια απ’ τις σκοτωμένες κατσίκες του γείτονα (αυτές που τις σκοτώνουμε, αντί να αγοράσουμε κι εμείς μια … είμαστε πολλές δυστυχώς)
31 Μαΐου 2010 στις 5:07 μμ
Rodia
«διότι αυτές ακριβώς οι ελίτ παρήγαγαν την παρούσα κρίση, είναι οργανικό μέρος της κρίσης»
Αυτο να το επαναλαμβανουμε συχνα, οπως τις τιμωριες, μηπως αντιληφθουμε καποτε (ελπιζω οχι και πολυ αργα!) το νοημα.
31 Μαΐου 2010 στις 9:45 μμ
Ελπήνωρ
«…διότι αυτές ακριβώς οι ελίτ παρήγαγαν την παρούσα κρίση, είναι οργανικό μέρος της κρίσης» Και όπως λέει και ο Einstein «Κανένα πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί από τη διάνοια που το δημιούργησε», γιατί ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύουν τον κόσμο, ορίζει και τον τρόπο που τον βιώνουν.
1 Ιουνίου 2010 στις 10:24 μμ
no frost
Γι’ αυτό και ο Θεός αδυνατεί να λύσει τα προβλήματα του κόσμου!
1 Ιουνίου 2010 στις 12:03 πμ
dianathenes
Προσυπογράφω όσα είπε η Aurora.
Ε! τι να κάνουμε αφού στέλνουμε τα παιδιά μας στα αγγλοσαξωνικά πανεπιστήμια αφού στα δικά μας πανεπιστήμια αρκούνται να τα εισάγουν μετά βασάνων και εξόδων και να τα διώχνουν για μεταπτυχιακά. της προκοπής καιρός ήταν να μας κυβερνήσουν και οι ελιτ που έχουν σπουδάσει στα ελιτ αγγλοσαξωνικά πανεπιστήμια.
1 Ιουνίου 2010 στις 10:42 μμ
Snaporaz
Το άρθρο εκφράζει εξαιρετικά την mainstream άποψη πολλών ανθρώπων «του πνεύματος» για την ελλάδα σήμερα.
Διαβάζοντας το – και συγγνώμη που θα το πω ωμά κ.Ξυδάκη, αλλά στην εποχή μας δεν χωράνε μισόλογα – δείχνει ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτα από την διανόηση ή τους ανθρώπους του πνεύματος σήμερα.
Ζείτε σε έναν άλλο κόσμο και κάνετε κριτική σε μια φανταστική και ανύπαρκτη ελίτ. Ο μόνος λόγος ύπαρξης της (ανύπαρκτης) ελίτ που περιγράφετε είναι να «δένει» την θεωρία σας – αν δεν υπήρχε, δεν θα μπορούσατε να ερμηνεύσετε την κρίση έτσι όπως κάνετε.
Είναι αλήθεια ότι όσοι έλληνες θέλησαν να μάθουν 5 πράγματα πήγαν σε παν/μια του εξωτερικού γιατί τα ελληνικά μόνο δ.υ. παράγουν.
Οι περισσότεροι και ικανότεροι, έμειναν έξω και συνεχίζουν εκεί.Άλλοι πάλι γύρισαν και -ρίχνοντας τις απαιτήσεις τους- τα βόλεψαν κάπως.
Κοινό στοιχείο τους, ότι δεν έχουν καμμία πρόσβαση στην εξουσία, στα κόμματα, στο κράτος.
Μπερδεύετε εσείς αυτούς τους άνθρωπους (που ίσως είναι ελίτ, αλλά πάντως όχι ελληνική – με την έννοια ότι ειναι περιθωριποιημένοι στην ελληνική κοινωνία), με την πολιτική ελίτ της χώρας.
Κάποια μέλη αυτής (όχι πολλά πάντως) ίσως να έχουν κάνει αρπαχτές σε αγγλοσαξωνικά παν/μια που κολλάνε στο βιογραφικό τους ανάμεσα στις σελίδας με συνδικαλιστική δράση και έμμισθες θέσεις σε (πάρα)κρατικούς οργανισμούς.Ο τρόπος που πολιτεύονται ωστόσο είναι καθαρά βαλκανικός (όπως συνήθως και οι «σπουδές» τους στο εξωτερικό).
Όσο αγνοούν την γενιά του 30, αλλό τόσο αγνοούν την αγγλοσαξωνική σκέψη, οικονομική ή οποιαδήποτε άλλη.
Μου κάνει εντύπωση πάντως το εξής:
θεωρείτε αγράμματο και ανίκανο να κυβερνήσει κάποιον που ας πούμε νομίζει ότι ο εγγονόπουλος είναι νατουραλιστής, ωστόσο σας φαίνεται το πιο λογικό πράγμα στον κόσμο να γράφει άρθρα για την οικονομία και «την κατάσταση στην ευρώπη» κάποιος που θεωρεί υπεύθυνο για την κατάντια της ελλάδας την αγγλοσαξωνική παιδεία του μαντέλη, του καραμανλή, του ρουσόπουλου, της ΓΣΕΕ, της ΑΔΕΔΥ και άλλων γνωστών βιρτουόζων του excel και του spss…
(την μαρινέλλα ξέχασα)
1 Ιουνίου 2010 στις 10:59 μμ
no frost
Εγώ πάλι διαφωνώ! Δεν είναι αγγλοσαξωνικό αλλά γαλλοσαξωνικό το σύστημα..διακυβέρνησης της ελληνικής ελίτ.
Ο Άκης στο four seasons στο Παρίσι δεν παντρεύτηκε την Κάρλα Μπρούνι του;Ο Πάγκαλος δεν πρωτοστάτησε στον γαλλικό Μάη του ’68; Άλλη τεκνούλα παλι αυτός. Ε όλα αυτά είναι έξοδα ξυδάκη μου,πλερώνονται με ακίνητα, πισίνες, σημαίες που τις παίρνει ο άνεμος, εξοπλιστικά, πολιτιστικές πρωτεύουσες, ολυμπιάδες κλπ Ο Βενιζέλος μήπως;(ά ρε Ολυμπιάδα)στο Παρισάκι δεν έκανε πτυχίο;
Άαααα έχεις άδικο. Δεν έχουν κουλτούρα αυτοί;Ελύτης, Ξενάκης και Πάγκαλος ένα πράμα.Μεταπτυχιακό στον Πεντζίκη και τον Εμπειρίκο ο Άκης.Βερελής και Κάλβος ένα και ταυτό.
Δεν έχει κουλτούρα ο Άκης;Γιατί αγόρασε το σπίτι απέναντι απ’ το Ηρώδειο;Για να βλέπει τον Vangelis και την nana moushouri τζάμπα αγκαλιά με την τεκνούλα στο μπαλκόνι, και να μην μεσολαβεί χρόνος για τα περαιτέρω (just in time μέχρι να πιάσει το viagra)…
2 Ιουνίου 2010 στις 9:43 πμ
gritz
Ξέχασες το μεταπτυχιακό του Βουλγαράκη δίπλα στον κυπριο-σάξωνα «Αγιορείτη Θωμά Ακινάτη» της managerian philosophy.
2 Ιουνίου 2010 στις 3:19 μμ
no frost
Καλέ πολλούς ξέχασα..Τον Μαντέλη της γερμανο-σαξωνικής σχολής buy-house (bauhaus) που τον χορήγησε για πολιτιστικό σκοπό η siemens και που για να την ευχαριστήσει ο Τάσος μας της χάρισε για υπάλληλο τον μονάκριβό του γιό, τον Μπάμπη..
απόφοιτο του αμερικανικού πανεπιστημίου Columbia και του ΕΜΠ.
Επίσης τον βαθύ γνώστη του Μοντεσκιέ και του Giordano Bruno,Θοδωρή Ρουσόπουλο,απόφοιτο Ελληνικών Σπουδών του..Ανοιχτού Πανεπιστήμιου..Έλα τώρα gritz, ξερω τι πας να πείς.. ε δεν το άφηνε το παιδί η ..βιοπάλη να σπουδάσει σε κανονικό πανεπιστήμιο, άσε που εκεί δεν πουλάγανε πτυχία..τι να κάνει;
Με τον ίδιο τρόπο, παραμέλησε και την ελληνομάθειά του ο Χοντρούλης μας τέως Κωστάκης..Απο μικρό παιδί στα βάσανα. Καστανάς απο 12 ετής έφηβος στην Κλαυθμώνος.Τον έβαλε εκεί ο θείος του ο Αχιλλέας για να μπεί στην χρηστομάθεια νωρίς και να κυβερνήσει μετά «σεμνά και ταπεινά» την χώρα.
Τον κορόιδεψαν τον κακομοίρη τάλλα τα παιδάκια -τι φταίει αυτός- φτωχός άνθρωπος εργάζεται έμαθα στα νταμάρια να θρέψει τα δίδυμα, τώρα που τον πρόδωσαν όλοι.
Αλλά έτσι είμαστε εμείς οι Έλληνες: Αχάριστοι..
2 Ιουνίου 2010 στις 6:26 μμ
Ανώνυμος
Υπάρχει (και ζει ανάμεσά μας) και ο αφηγητής του ‘Πεθαίνω σα χώρα’, Δημήτρης Δημητριάδης.
Ο συγγραφέας της ‘Ανθρωπωδίας’ (στον οποίο, την ώρα που μιλάμε, είναι αφιερωμένο ένα ολόκληρο θεατρικό έτος του Εθνικού Θεάτρου της Γαλλίας) σε πρόσφατη, όσο και σπανιότατη τηλεοπτική εμφάνισή του, περιέγραψε ‘όλο αυτό που ζούμε γύρω μας’ ως το απόλυτο τίποτα, ως το απόλυτο ψέμα (κυριολεκτικώς και όχι μεταφορικώς) και αντιπρότεινε τον ποιητικό λόγο (ως γνωστική και επικοινωνιακή δυνατότητα), στην κενότητα του δημοσιογραφικού-πεζού λόγου (που απλώς περιγράφει, αναλύει και διαιωνίζει το τίποτα).
Υπάρχει, ωστόσο (και ζει επίσης ανάμεσά μας, εκφράζοντας ευθαρσώς τη συλλογική πολιτιστική συνείδησή μας) κι ένας «σημαντικός θεατράνθρωπος/θεματοφύλακας» της «πολιτιστικής ζωής του τόπου» (επιστήμων, μεταφραστής, κριτικός θεάτρου, συγγραφέας, καθηγητής θεατρικών σχολών, τηλεπαρουσιαστής εκπομπών «λόγου και τέχνης» κ.λπ.) που σε ανύποπτο χρόνο, πριν από καμιά δεκαπενταριά χρόνια, είχε γράψει μια κριτική που δημοσιεύτηκε σε μεγάλη, προοδευτική εφημερίδα και αφορούσε το θεατρικό έργο του Δημητριάδη, ‘Η αρχή της ζωής’, στην οποία ούτε λίγο ούτε πολύ, προέτρεπε τα πλήθη να κρεμάσουν τον τραγικό ποιητή στην Πλατεία του Συντάγματος, ενώ η όλη «κριτική» του για το ίδιο το έργο, αναλισκόταν στο να «αναδείξει» πώς δεν επρόκειτο παρά για ‘κολοκύθια’, ορίζοντας ο ίδιος τον ευφυή χαρακτηρισμό του ως σύνθετη λέξη, όπου το δεύτερο συνθετικό είναι η λέξη …‘ήθος’!
Αυτόν, τον κολοκυθένιο ποιητή, κατά τον διαπιστευμένο θεράποντα/κριτικό του «ελληνικού πνεύματος» είναι που τιμά το Εθνικό Θέατρο της Γαλλίας και αγνοούν οι «Έλληνες».
Προφανώς, θίχτηκε το ελληναράδικο «ήθος» του φαλαινόσχημου θεατράνθρωπου, επειδή στο κείμενο του Δημητριάδη, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος εκμυστηρεύεται στον Μωάμεθ Β τον Πορθητή, τη στιγμή της άλωσης, το ερωτικό πάθος του τελευταίου Αυτοκράτορα του Βυζαντίου για την ιστορική εκπόρθησή του από τον Μέγα Σουλτάνο. Ή επειδή ένα άνευρο αρσενικό, ο Δαρείος Φερνάζης, που ζει σ’ ένα τεράστιο ψυγείο, στέλνει μια γυναίκα που έχει στη δούλεψή του, την Αναστασία, να του φέρνει σκοτωμένους από την ίδια άντρες (μια και αυτός ούτε να σκοτώσει δεν είναι ικανός), με τους οποίους και κλείνεται αμέσως μέσα στο ψυγείο-ανάκτορό του, προκειμένου να τους καταβροχθίσει με την ησυχία του. Ή επειδή, όταν η μικρή Πουπέ, η εκ γενετής τυφλή ανιψιά της Αναστασίας που έχει μόλις φτάσει μαζί με τη μητέρα της από κάποια εμπόλεμη Βαλκανική χώρα, βρίσκει το φως της (ως εκ θαύματος που κάνει ο Δαρείος – που είναι ικανός για θαύματα) και το πρώτο που αντικρίζει είναι το εσωτερικό του ψυγείου με τα σφαγμένα και μισοφαγωμένα πτώματα, το περιγράφει εκστασιασμένη από την ομορφιά του, ως το εσωτερικό της Αγιά-Σοφιάς. Ή επειδή, όποτε βγαίνει ο Δαρείος Φρενάζης, καταματωμένος και γυμνός από το ψυγείο του για να πλυθεί με τη μάνικα και να φορέσει τη μεγάλη του στολή ως Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, προκειμένου να παραλάβει τα φρεσκο-σκοτωμένα αντρικά κορμιά που του φέρνει η Αναστασία, είναι πάντα Τρίτη, 29 Μαΐου του 1453. Ή επειδή στο φινάλε (όπως και καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου) σκοτώνονται όλες οι αρσενικές μορφές (του ελληνισμού;) ενώ οι θηλυκές και αν σκοτώνονται, ανασταίνονται τελικώς και είναι οι μόνες που επικρατούν.
Ή επειδή, τέλος, άνθρωποι σαν τον θεατράνθρωπο/θαλάσσιο ελέφαντα, με το κεφάλι που παραπαίει όσο καταφέρνει και στέκεται καθιστός, εντείνοντας ακόμα περισσότερο το αίσθημα ναυτίας που προκαλούν οι ίδιες οι παρόλες του σε όποιον τον παρακολουθεί, αποτελούν τον κανόνα, αυτού που ονομάζουμε σύγχρονη ελληνική και αντρίκια πραγματικότητα/διανόηση, ενώ άνθρωποι σαν τον ποιητή, που τιμούν μόνο οι «ξένοι» και ποτέ οι «Έλληνες», αποτελούν την παραμόνιμη, ανώμαλη και απόβλητη εξαίρεση του.
Ποιος ασχολείται στην Ελλάδα με ανθρώπους σαν τον Δημητριάδη/συγγραφέα/φτωχό και άσημο υπάλληλο ή ποιος αρθρώνει δημόσιο, ποιητικό λόγο; Αλλά και αν ασχολείται κάποιος μαζί του, πως είναι δυνατόν, μετά την ενασχόληση του με αυτόν, να ασχολείται ας πούμε… με τους δισεκατομμυριούχους της ρηχής πρόζας, Πάριο, Νταλάρα, Αλεξίου, Γαλάνη και τους περί αυτών ή την άλλη την ξερακιανή δισεκατομμυριούχο, που διαφημίζει στεγαστικά δάνεια για να μπορούμε να αγοράζουμε τρώγλες με μωσαϊκά, ώστε να ονειρευόμαστε σ’ αυτά, χορεύοντας τα πιο ωραία λαϊκά, πως πάμε που και που – για λίγο – στη Χαβάη; Μια και η λεγόμενη κουλτούρα, στον τόπο μας, αυτή που εκθειάζει και ο επίσης δισεκατομμυριούχος εθνικός διασκεδαστής μας, είναι πιο ρηχή ακόμα κι από την υποκουλτούρα, από την οποία τουλάχιστον, αναδύεται γνήσια και ανόθευτη, η μπόχα της νοθείας. Ανεχόμαστε (και αναδεικνύουμε) γύρω μας τενεκέδες ξεγάνωτους, ως εκφραστές του «πολιτισμού» μας, επειδή κλαίνε κουλτουριάρικα, γνησίως λαϊκά ή ροκ τον πόνο του φτωχού επί αιώνες, αποθησαυρίζοντας διαρκώς τα πάντα, εκλέγουμε και τις ανάλογες κυβερνήσεις που τα ρυθμίζουν όλα σύμφωνα με τη συλλογική μας διάνοια, ενώ παράλληλα αναζητάμε το κατάλληλο ψαλίδι για να κουρέψουμε το αβγό του ηθικού αδιεξόδου μας.
ΔΝΤ και Άγιος ο Θεός. Η θα εκφράσουμε ποιητικά τη ζωή, ως ιερείς της αρχέγονης Λευκής Θεάς, προστάτριας της ποίησης (προτού την αναλάβει ως προστάτης της – την ποίηση – ο εκσυγχρονιστής Θεός Απόλλωνας) ή το ΔΝΤ θα παραμείνει ο αιώνιος ανομολόγητος όσο και ευσεβής πόθος, της διανοητικής εκπόρθησής μας.
Υστερόγραφο 1. Όταν μπήκε ο Πορθητής στην Πόλη, τον υποδέχτηκαν μαζεμένοι οι προύχοντες της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας του Βυζαντίου και του προσέφεραν απλόχερα τον τεράστιο πλούτο που είχαν μαζέψει με τόσο «κόπο», νόμιμα, όσο και ηθικά (και βάσει του βυζαντινού πολιτικό-θρησκευτικού δικαίου), από τα πέρατα της αυτοκρατορίας. Ο Πορθητής εξοργίστηκε που οι προύχοντες, διαθέτοντας τέτοιο πλούτο, είχαν αφήσει παντελώς ανοχύρωτη την Πόλη κι εύκολη λεία στα ίδια του τα χέρια και διέταξε αμέσως να τους σφάξουν όλους.
(Κράτησε βέβαια κάποιους ιερωμένους, που αφού τους έδωσε σημαντικά προνόμια, τους άφησε να λειτουργούν ελεύθερα την πίστη τους, για να τους χρησιμοποιεί ακόμα και σήμερα – ο Άγιος Αθάνατος και Πολυχρονεμένος Σουλτάνος…!)
Μη μου πείτε πως δεν θα θέλατε να υπάρξει μια φρέσκια, απτή ενσάρκωση του Αθάνατου Πορθητή και για εμάς, εδώ και τώρα;
Υστερόγαφο.2 Ας με συγχωρήσουν οι κομμουνιστές, που δεν αναφέρθηκα καθόλου στον πορθητή/σύντροφο Στάλιν. Μου είναι αφόρητα βαρετός ο διαλεκτικός υλισμός, ως αντίποδας του καπιταλιστικού υλισμού. Προτιμώ το Μέγα Μοναστήρι.
2 Ιουνίου 2010 στις 7:08 μμ
Rodia
Ανωνυμε/2 Ιουνίου 2010 στο 6:26 μμ, το σχολιο σου με καταγοητεψε και το… εκλεψα! Ευχαριστω :)
3 Ιουνίου 2010 στις 2:30 πμ
no frost
Aνώνυμε,
μην το πάρεις βαρειά,
αλλά ούτε ο φαλαινόσχημος φταίει για το ΔΝΤ, ούτε ο τσιπουρόσχημος, ούτε θα μας σώσει ο Δημητριάδης κι η μικρή Πουπέ. Και κοίτα γιατί σε βλέπω σύντομα στο Μέγα Μοναστήρι..αν δεν σε πάρει το κατόπι ο πολυχρονεμένος μας Σουλτάνος να σε καταβρέξει με τη μάνικα!
3 Ιουνίου 2010 στις 7:22 πμ
Πλάτων Μαλλιάγκας
@nikoxy
Συγχαρητήρια! Μία από τι πιο εναργείς θεωρήσεις που έχω διαβάσει για το ζήτημα. Να είστε καλά.
3 Ιουνίου 2010 στις 9:24 πμ
panos
Σπούδασα οικονομικά στα τέλη 80’ς στην Γερμανία, την Βόννη συγκεκριμένα. «Εδώ που ήρθατε» μας είπαν «θα μάθετε κυρίως δύο πράγματα: μαθηματικά και αγγλικά». Η πρόταση αυτή συνοψίζει το πνεύμα εκείνης της εποχής – το τέλος της νεωτερικότητας, την κατάρρευση του σοσιαλιστικής φενάκης ήρθε να αντικαταστήσει ο επιστημονισμός και ο αγγλοσαξωνισμός. Στα οικονομικά αυτό λέγεται economic mainstream και λειτουργεί με γνωσιοθεωρητικά εργαλεία του 19ου αιώνα. Αλλά who cares. Who cares επίσης που η Γερμανία είχε σημαντική δική της παράδοση στην οικονομική θεωρία. Οι καθηγητές μας ήταν εν μέρει φυσικοί, μαθηματικοί άνθρωποι των θετικών επιστημών. Θεωρούσαν ξεπερασμένα τα οικονομικά της Αυστριακής Σχολής και της Σχολής του Φράιμπουργκ. Δικαιώθηκαν – λίγα χρόνια μετά η σχολή κατέκτησε το πρώτο (και μοναδικό μέχρι στιγμής) γερμανικό νόμπελ οικονομικών.
Εκείνη την χρονιά πρωτοεμφανίστηκε και το περιοδικό FOCUS… Χλευάζαμε το περιεχόμενο, τα πολύχρωμα charts και την θεματολογία του. Χλευάζαμε και τους αναγνώστες του – τότε. Δεν είχαμε καταλάβει ότι αυτή ήταν η νέα ελίτ, ότι άνθρωποι τέτοιου πνευματικού βεληνεκούς θα αποτελούσαν την οικονομική ηγεσία. Στην Γερμανία – για να μην ξεχνιόμαστε.
Τα αποτελέσματα αυτής της νίκης του economic mainstream βιώνουμε στο πετσί μας. Ωστόσο η οικονομικές ελίτ επιστρέφουν στο businness as usual. Αυό αφορά ΚΑΙ την πανεπιστημιακή ελίτ. Είναι ένα discours που δεν έγινε: η σχέση του economic mainstream με την κρίση. Διότι αυτή είναι και η μεγαλύτερη επιτυχία του οικονομικού επιστημονισμού: κατάφερε να κρύψει καλά μέσα στα μαθηματικά σύμβολα την απλή αλήθεια ότι στις κοινωνικές επιστήμες – σε αντίθεση με τις θετικές – η Θεωρία και η Ιδεολογία είναι σιαμαίοι. Οπως θα έπρεπε η κρίση να σαρώσει το εγχώριο πολιτικό κατεστημένο έτσι θα έπρεπε να εκπορθήσει και το πανεπιστημιακό κατεστημένο των mainstream economics. Δυστυχώς δεν βλέπω να γίνεται ούτε το ένα, ούτε το άλλο.
Υστερόγραφο: Σήμερα επίσημη γώσσα στην σχολή οικονομικών επιστημών στην Βόννη είναι τα αγγλικά…
3 Ιουνίου 2010 στις 4:07 μμ
Snaporaz
Πάνο τι πάει να πει
Είναι ένα discours που δεν έγινε: η σχέση του economic mainstream με την κρίση.;
Είναι να υποθέσω η γραικική σχολή (σε αντιδιαστολή με την αγγλοσαξωνική) αυτή…
Δηλαδή: μας λες ότι είσαι ειδικός στο θέμα και το γνωρίζεις, ωστόσο καταλήγεις στο «το discours δεν έγινε».
Και γιατί δεν το έκανες εσύ δηλαδή; ποιος σε εμπόδισε;
Αλλά αυτή είναι η ελληνική «κριτική» στο αγγλοσαξωνικό μοντέλο – πρώτοι στον λυρισμό, στην οργή και στην ειρωνεία, αλλά εκεί που είναι να πάμε στην ουσία…είναι ένα discours που δεν έγινε…ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός…να διαβάζουμε ποιήση κτλ κτλ
Όσο για τους αναγνώστες τους φόκους που διοικούν την ευρώπη σήμερα με βάση αυτά που έμαθαν στα αγγλοσαξωνικά ΜΒΑ, έχουμε:
– μια καγκελάριο σπουδαγμένη στην DDR, δρ Φυσικής που μιλάει τα ρώσικα σχεδόν σαν γερμανικά
– ένα υπουργό οικονομικών δρ νομικής
– διοικητή της Deutsche Bahn απόφοιτο του κετνροευρωπαϊκου HSG
– διοικητή της Ευρωπαϊκής τράπεζας από το Institut d’Études Politiques de Paris (γνωστή γιάφκα αγγλοσαξωνισμού)
ΥΓ. Λες ότι στις κοινωνικές επιστήμες «Θεωρία και η Ιδεολογία είναι σιαμαίοι».
Αν είναι έτσι, η «κριτική» που κάνεις στο αγγλοσαξωνικό μοντέλο είναι επίσης ιδεολογική.
Θα ήθελα λοιπόν να σε ρωτήσω ποια είναι η ιδεολογία στην οποία βασίστηκες εσύ και πού διδάσκεται;
3 Ιουνίου 2010 στις 8:26 μμ
gritz
Mη αγνοήσουμε όμως, ποιός είναι σήμερα ο Νο 1 επιθυμητός ως Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Γερμανίας, μετά την παραίτηση του σημερινού, σύμφωνα με δημοσκόπηση του έγκυρου συντηρητικού spiegel:
http://www.spiegel.de/politik/deutschland/0,1518,698385,00.html
Πρόκειται για αυτοδίδακτο «πολιτικό επιστήμονα» εκ Φραγκφούρτης, πρώην διευθυντή του παραδοσιακού βιβλιοπωλείου Karla Marx Buchhandlung, θητεύσαντα στους δρόμους, στην Ομοσπονδιακή αντικαγκελλαρία/ΥΠΕΞ, και νύν διδάσκοντα την Ευρωπαική πολιτική σε Αμερικανικό πανεπιστήμιο.
Παράδοξες οι «πονηριές της Ιστορίας, που έλεγε και ο Έγελος.
3 Ιουνίου 2010 στις 11:04 μμ
panos
«Πάνο τι πάει να πει
Είναι ένα discours που δεν έγινε: η σχέση του economic mainstream με την κρίση.;»
Τι με ρωτάς φίλτατε/η εφόσον μας παρουσιάζεις την απάντηση αμέσως παρακάτω; Θα υπέθετα ότι το ερώτημα είναι ρητορικό, εάν δεν συνέχιζες με
«Και γιατί δεν το έκανες εσύ δηλαδή; ποιος σε εμπόδισε;»
Προφανώς αγνοείς την σημασία της λέξης, και ΔΕΝ το εννοώ υποτιμητικά.
Συνεχίζεις
«Αλλά αυτή είναι η ελληνική “κριτική” στο αγγλοσαξωνικό μοντέλο – πρώτοι στον λυρισμό, στην οργή και στην ειρωνεία, αλλά εκεί που είναι να πάμε στην ουσία…είναι ένα discours που δεν έγινε…ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός…να διαβάζουμε ποιήση κτλ κτλ»
Πού στο καλό είδες λυρισμό δεν μπορώ να καταλάβω. Και για τον άλλο κόσμο κτλ. επίσης δεν καταλαβαίνω πού τα βρήκες. Πάντω στην ποίηση έπεσες μέσα όσον αφορά τα γούστα μου.
«Όσο για τους αναγνώστες τους φόκους που διοικούν την ευρώπη σήμερα…»
Προφανώς και δεν διοικούν την Ευρώπη οι αναγνώστες ενός γερμανικού περιοδικού, ειδικά όταν δεν είναι καν γερμανοί … Αυτό λέγεται ρητορικό σχήμα κι αφορά στην μονοδιάστατη μόρφωση του economic mainstream.
Ας τ’ αφήσουμε όμως αυτά, σκοπός είναι – όπως σωστά γράφεις – η ουσία του θέματος.
Δεν έχω τον χώρο για να αναπτύξω την γνωσιοθεωρητική προβληματική των σύγχρονων οικονομικών. Επιγραμματικά λοιπόν:
1. ΔΕΝ ασκώ πουθενά κριτική σε αυτό που αποκαλείς «αγγλοσαξωνικό μοντέλο». Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω καν τι σημαίνει.
2. Η αγγλοσαξωνική παράδοση είναι πολύ πιο πλούσιο στα οικονομικά από το σημερινό mainstream, αρχής γενομένης από τον πατέρα των σύγχρονων οικονομικών, τον Adam Smith και το Theory of Moral Sentiments. Γιαυτό μιλάω για το
3. economic mainstream, δλδ για τα νεοκλασικά οικονομικά και τις ποικίλες σύγχρονες επεκτάσεις τους (θεωρία παιγνίων, θεωρία συμπεριφοράς κτλ.). Είναι βαθιά ριζωμένα στον διαφωτισμό προσεγγίζοντας την οικονομική συμπεριφορά με φυσιοκρατική διάθεση. Από τους πρώτους διδάξαντες ο Maupertuis(;) που διατύπωσε την οικονομική αρχή ως νόμο Θεϊκό δλδ. της φύσης ως συνέπεια της Αλεξανδρινής οπτικής μηχανικής. Γιαυτό και ο Ν. Ξυδάκης μιλάει για ντετερμινισμό στα οικονομικά.
4. Δυστυχώς για τους οπαδούς του mainstream, ο ντετερμινισμός αυτός έχει ξεπεραστεί στις θετικές επιστήμες από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Το economic mainstream στηρίζεται κατά συνέπεια σε ένα ξεπερασμένο γνωσιοθεωρητικό πρότυπο.
5. Οι συνέπειες της «οικονομικής απορίας» δεν είναι μόνον θεωρητικές – επεκτείνονται φυσικά στο πεδίο της επιστημονικής εφαρμογής. Η ετήσια μεταβολή του ΑΕΠ προβλέπεται π.χ. καλύτερα από μία τελείως τυχαία μεταβλητή (random walk) παρά από οποιοδήποτε οικονομετρικό υπόδειγμα. Ενα σύμπτωμα αυτής της «απορίας» ήταν και η συστημική ανικανότητα του κλάδου να προβλέψει την μεγαλύτερη παγκόσμια οικονομική κρίση μετά τον πόλεμο.
6. Και ΑΥΤΟ είναι το discours που δεν έγινε. Και δεν έγινε διότι το οικονομικό mainstream επικρατώντας σχεδόν παντού ανέδειξε μονοδιάστατους επιστήμονες (όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο Ν. Ξυδάκης), ανίκανους να μπουν σε αυτή την διαδικασία. Αυτό δεν έγινε σε κενό αέρος, και αυτό υπαινίσσεται η κριτική που κάνω.
Υ.Γ. Δυστυχώς δεν μπορώ να επεκταθώ στο δικό σου υστερόγραφο. Η σχέση ιδεολογίας και θεωρίας στις κοινωνικές επιστήμες είναι μία δική μου κουζουλάδα (στην Κρήτη ζω) και κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που κατάλαβες.
4 Ιουνίου 2010 στις 7:03 μμ
Snaporaz
Πάνο ευχαριστώ για την ενδιαφέρουσα απάντηση.
Πρώτα να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Γράφεις:
ΔΕΝ ασκώ πουθενά κριτική σε αυτό που αποκαλείς «αγγλοσαξωνικό μοντέλο». Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω καν τι σημαίνει.
Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που έγραψα το πρώτο ποστ μου.
Ο τίτλος του άρθρου του οικοδεσπότη μας είναι «οι ελίτ σκέφτονται αγγλοσαξωνικά» και εγώ σε αυτό το άρθρο απάντησα και είπα αυτό που λες και εσύ.
Αυτό που πολλοί έλληνες διαννοούμενοι, όπως ο Ξυδάκης, αποκαλούν «νεοφιλελευθερισμός» ή «αγγλοσαξωνικό μοντέλο» είναι ανύπαρκτο, ούτε οι ίδιοι νομίζω είναι σε θέση να το περιγράψουν, ή όταν το περιγράφουν περιλαμβάνουν σε αυτό τις απελευθερώσεις των μεταφορών και των φαρμακείων ή τις πολιτικές της ΝΔ (!!!) ή τον πόλεμο στο ιράκ ή τα ιδιωτικά παν/μια ή κάτι τέτοιο.
Ο όρος προκύπτει από την μη επαφή τους με τον ακαδημαϊκό χώρο στην δύση αλλά και την ίδια την αγορά και την λειτουργία της εκεί.
Έτσι φτάνουμε στο σημείο ο ξυδάκης να μιλάει για ελίτ που σκέφτονται και εκπαιδεύονται αγγλοαμερικάνικα και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την κρίση. Στο προηγούμενο ποστ μου έγραψα για τις σπουδές των ισχυρότερων ευρωπαίων, ας κρίνει ο αναγνώστης πόσο «αγγλοσάξωνες των ΜΒΑ» είναι.
Για ελλάδα τώρα, ας το αφήσουμε καλύτερα
(ή, για να μην το αφήσουμε, ας δούμε έναν από τους ελάχιστους ελ πολιτικούς που είχε στενές εκπαιδευτικές σχέσεις με ΗΠΑ: τον Αντώνη Σαμάρα.
Είναι ο πιο εθνοκεντρικός από όλους (σύμφωνα με τον Ξυδάκη βέβαια οι ελίτ αυτές ντρέπονται για την παράδοση και την ιστορία μας) και φυσικά καταψήφισε τα «νεοφιλελεύθερα» μέτρα του ΔΝΤ – για να μην αναφέρουμε τον άλλο μέγα αγγλοσάξωνοσπουδαγμένο αλογοσκούφη που επηρεασμένος από τον οικονομικό ντετερμινισμό και την σχολή του Chicago προσέλαβε κάπου 200.000 δημοσιούς υπαλλήλους)
Μπορεί παλιότερα τέτοια άρθρα σαν αυτό να πέρναγαν στο ντούκου – στην παρούσα συγκυρία όμως, και με δεδομένο ότι ο Ξυδάκης είναι σοβαρός άνθρωπος που διαβάζεται από σοβαρούς ανθρώπους, τέτοιες πρόχειρες και απληροφόρητες απόψεις και «κριτικές» πρέπει να αποφεύγονται διότι δυναμιτίζουν την όλη προσπάθεια της ελλάδας.
Χρειαζόμαστε στιβαρό, τεκμηριωμένο και ενημερωμένο λόγο.
Και μια απορία:
– λες ότι το economic mainstream βασίζεται στον ντετερμινισμό. Είσαι σίγουρος; Μπορείς να μας πεις παραδείγματα σύγχρονων ακαδημαϊκών οικονομολόγων που να κάνουν ντερερμινιστικού τύπου προβλέψεις; και αν υπάρχουν τέτοιοι, ποιοι πολιτικοί λειτούργησαν βάσει αυτών των προβλέψεων;
3 Ιουνίου 2010 στις 8:39 μμ
gritz
Ακούω και διαβάζω από καιρό στα ΜΜΕ άγνωστες λέξεις, όπως π.χ. «η μοντέλα» (σε πρώτο πληθυντικό θηλυκού, όπως προπέλα, μπιέλα και σαμπρέλα).
Σαν να μην έφταναν αυτά τα «κινέζικα», με τόσο ενδιαφέρον που δείχνουν τελευταία οι καθοδηγητές μας από τα Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης για dvd με δημοσιοποιημένες γενετήσιες πράξεις, μου δημιουργούνται όλο και πιό έμμονες υποψίες:
Μήπως τυχόν, σε κάποιους από τους «πολυμήχανους αστούς όλο φιγούρα», που αποτελούν την Ο-Θεός-Να-Την-Κάνει-Ελίτ, τα κέντρα της σκέψης και της γλώσσας έχουν μετατοπισθεί χαμηλότερα από την κανονική τους θέση; Μήπως και η νέα γλώσσα που χρησιμοποιούν είναι αυτή που έχει ως 4 πρώτα γράμματα του αλφαβήτου, τάκα, τάκα, τάκα, τάκ ;
4 Ιουνίου 2010 στις 2:45 πμ
no frost
@gritz
μα γιατί δεν μπορώ να κάνω κι εγώ ένα σοβαρό discours τελευταία;Μήπως έχω πάθει και γώ μετατόπιση του κέντρου της σκέψης και της γλώσσας μου πιό χαμηλά;
Κι αφού τελευταία προσπαθώ να πέσω όσο πιο χαμηλά μπορώ -λεκτικά- γιατί δεν με συγκινεί πλέον καμμία θεωρία at all;
Γιατί εμένα μου φαίνεται πως κάθε θεωρία είναι απλά μια υστερία της σκέψης που αρέσκεται ναρκισιστικά να αυταπατάται πως έκτισε ένα καθολικό, συνεκτικό σύνολο;
Γιατί δεν πιστεύω πλέον σε ευθεία αντιστοιχία λέξεων και εννοιών με το δήθεν αντικειμενικό προσδιορισμό της ουσίας τους;
Γιατί απομακρύνομαι τόσο επικίνδυνα απο τον κόσμο της δοσίληθης αυταπάτης γαμώτο;
4 Ιουνίου 2010 στις 10:09 πμ
Rodia
@no frost
ολα αυτα που παθαινεις, μαλλον οφειλονται στην αυτοματη αποψυξη -νομιζω…
4 Ιουνίου 2010 στις 12:26 μμ
Ανώνυμος
Επειδή η πρόσβαση που μπορώ να έχω στο Διαδύκτιο εξαρτάται κυριολεκτικώς από το πώς φυσά ο άνεμος, αλλά επειδή από την άλλη, κοινή ροή του χρόνου δεν υφίσταται παρά μόνο για όσους εμπορεύονται τον χρόνο, ελπίζω πως δεν θα επιβαρυνθώ εδώ, με πρόσθετους διανοητικούς τόκους, λόγω των καθυστερημένων απαντήσεών μου.
no frost
«…Δεν θα μας σώσουν ο Δημητριάδης και η μικρή Πουπέ»; Από τι να μας σώσουν no frost; Δε νομίζω πως στην ποιητική γλώσσα που αρθρώνουν νόες σαν τον Δημητριάδη και στη μορφή ζωής που συνιστά αυτή η γλώσσα, ενέχεται το αίτημα κάποιου είδους σωτηρίας. Είναι μάλλον πασιφανές πως όταν ακούει τη λέξη ‘σωτηρία’ ο Δημητριάδης θα αντιδρά όπως εγώ όταν ακούω Νταλάρα…
Το όλον ρέει, και η όποια γλώσσα επικεντρώνει το ενδιαφέρον της, στα σημεία που ανταποκρίνονται στις δυνατότητες, στις απαιτήσεις και στα οράματά της, τα οποία και δύνανται διαρκώς να εξελίσσονται. Δεν είναι ζήτημα σωτηρίας, αλλά φυσικής επιλογής, όπου η φυσική επιλογή δύναται να εκφράζεται και να πραγματώνεται, όσον αφορά τουλάχιστον την ανθρώπινη περίπτωση, με τους αισθητικούς όρους της ελεύθερης βούλησης. Είναι, με άλλα λόγια, φυσικό το να είμαστε ελεύθεροι και να επιλέγουμε την όποια μετοχή ή αποχή μας απ’ το οτιδήποτε και δεν αντιβαίνει στους φυσικούς νόμους, αλλά εμπεριέχεται σε αυτούς.
Αν, ωστόσο, αναζητάς να σωθείς απ’ το οτιδήποτε νομίζεις πως κινδυνεύεις, no frost, ο ποιητικός λόγος στον οποίο αναφέρομαι, σου είναι προφανώς άχρηστος (και θα σου φαντάζει ίσως δαιμονικός, φανταστικός ανόητος και κολοκυθένιος) αν δεν θελήσεις να κατανοήσεις πως δεν διαπραγματεύεται τη σωτηρία και τα αντίθετά της (το χαμό, τη φοβέρα, τις μάνικες και τον αφανισμό) παρά μόνο για να αναδείξει το κίβδηλο περίβλημα τέτοιων frost εννοιών και διαχωρισμών. Εξάλλου, το να προκύπτει (και να εμπεριέχεται) η τάξη από το χάος όσο και το χάος από την τάξη (ή ο χαμός από τη σωτηρία και η σωτηρία από τον χαμό, αν επιμένει κάποιος να σκέφτεται με τέτοιους όρους τον κόσμο) δεν είναι μόνο ποιητική θέση, αλλά αποδεικνύεται τόσο από τη θεωρία του χάους, όσο διαπιστώνεται και δια γυμνού οφθαλμού.
Η για να στο πως αλλιώς, υπάρχει περίπτωση να σωθείς no frost, μόλις συνειδητοποιήσεις πως δεν υφίσταται ούτε σωτηρία ούτε το αντίθετό της.
Rodia
Κι εμείς καταγοητευόμαστε όταν μας κλέβουν (κι όταν καταγοητευόμαστε, κλέβουμε κι εμείς)!
4 Ιουνίου 2010 στις 2:12 μμ
Ανώνυμος
Snaporaz και Panos
Άλλο είναι το να διαβάζουμε ποίηση (εγώ, ας πούμε, δεν διαβάζω, παρά σπανιότατα προς καθόλου – και μόνο συμπωματικά, αν ‘πέσει’ δλδ κάτι στα χέρια μου) και άλλο το να σκεφτόμαστε ποιητικά, να αρθρώνουμε ποιητικό λόγο και να αναγνωρίζουμε ποιητικές αιτίες δράσεων στην όποια μορφή εκφράζονται (που μπορεί να είναι ακόμα και επιστημονική). Άλλο είναι το να βλέπουμε ζωγραφική και άλλο το να βλέπουμε εικαστικά και να δρούμε βάσει και της εικαστικής αντίληψης αν τη διαθέτουμε και την ασκούμε. Άλλο είναι το να βλέπουμε τσόντες και άλλο το να ζούμε ερωτικά. Άλλο είναι το free 2 go και άλλο η ελεύθερη βούληση.
Η αισθητική εμπειρία της ζωής, δεν είναι ένα επιπλέον προβολικό σύστημα πάνω στην ήδη γνωστή και πεζή πραγματικότητα. Είναι άλλη μορφή γνωστικής σχέσης με τον κόσμο. Είναι διαφορετικός τρόπος άντλησης και παραγωγής γνώσης. Αν κάποιος βλέπει την ποίηση, μέσα από το προβολικό σύστημα μιας πεζής γλώσσας, στερημένης από τις αισθητικές δυνατότητες άντλησης της γνώσης, τότε η ποίηση, δεν είναι γι’ αυτόν, παρά τα στιχάκια που έχουν πίσω τους οι χάρτινες μέρες των ημερολογίων.
Η ποίηση, είναι ορισμένο πεδίο, μέσα στο οποίο οι τιμές μιας εξίσωσης μπορούν να λειτουργήσουν. Έξω απ’ αυτό πεδίο, οι εξισώσεις είναι ανόητες. Δεν μπορεί να κατανοήσει κανείς την κβαντική θεωρία, αν βλέπει τον κόσμο αποκλειστικά και μόνο μέσα από το ευκλείδειο στερεότυπο.
4 Ιουνίου 2010 στις 4:33 μμ
Ανώνυμος
«…Το θέατρο έσφυζε από κόσμο…από ζωή…ομιλίες ολόγυρα… κάπου στην άκρη της στρογγυλής, μαρμάρινης κολώνας ένα γέρικο, ασθενικό κουφάρι, σκυμμένο πάνω από ένα λερωμένο σακούλι μουρμούριζε μέσα από την γλώσσα του: Κανείς σας δεν θα σωθεί… όλοι… όλοι λέτε… όλοι λέτε… αλλά κανείς σας δεν ξέρει τι λέει… κανείς σας δεν ξέρει τι ακούει… μόνον εγώ. Μόνον εγώ ξέρω… » Σάλια έτρεχαν πάνω από το τσουβαλάκι ενώ εκείνος συνέχιζε να κοιτά μόνον αυτό και να μουρμουρίζει «…Θα σας λιθοβολήσουν… όλους κάποια στιγμή θα σας κρεμάσουν… έτσι θα γλυτώσω». Τότε ένα βέλος διαπέρασε το αριστερό του μάτι. Ο γέρος σωριάστηκε στο χώμα και το πλήθος άρχισε να χειροκροτεί. Ο ηθοποιός σηκώθηκε, σκούπισε τον ιδρώτα του και υποκλίθηκε. Καθώς περπατούσε προς τα καμαρίνια πέταξε εκνευρισμένος το βέλος και μουρμούρισε, σφίγγοντας δυνατά το δισάκι: « Κάθε μέρα τα ίδια, όλο οι ίδιοι και οι ίδιοι… έρχονται και τι κάνουν; Βλέπουν, ακούν και χειροκροτούν. Τους βαριέμαι… αλλά θα γλυτώσω κάποτε απ’ όλα αυτά». Κάθισε στην πολυθρόνα & αποκοιμήθηκε. Ήταν η τελευταία φορά που μουρμούρισε ζωντανός. Δεν ξανασηκώθηκε ποτέ… και έτσι …νόμισε ότι γλύτωσε. Το ξύπνημα τον βρήκε πολύ μακριά από την πολυθρόνα του. Μέσα σε ένα παραδεισένιο κήπο…όταν μέσα από την πυκνή βλάστηση εμφανίστηκε ένας άγγελος με κόκκινο σαρίκι κι άρχισε να τον καταβρέχει με τη μάνικα: «Χάιντε μπρε, θα ‘ρθεις να σκαλίσεις; «Τι ‘ναι πάλι τούτο;» αναρωτήθηκε ο γέρος. «Να σε πω μπρε», του λέει ο άγγελος, «…σκαμπάζεις από σκάλισμα ή να σε στείλω πάλι κάτω;». «Να σκαλίσω… τι να σκαλίσω… ακούς εκεί να σκαλίσω…έτσι θα γλυτώσω; Με το σκάλισμα;» «Αμ πώς μπρε, με τη μουρμούρα; Χάϊντε γιαβρίμ κι έχουμε πολύ δουλειά!» «…Κι αν… κι αν δεν το κάνω;» ρώτησε απορημένος ο γέρος. «Τότε, πως θα σωθείς μπρε γιαβριμ; Ντιπ χαιβάν είσαι μπρε;». Κι ο άγγελος, έτεινε την τσάπα προς τη μεριά του γέρου κι ο γέρος, έπιασε με τα πολλά την τσάπα, άρχισε το σκάλισμα …και συνέχιζε να μουρμουρίζει…»
4 Ιουνίου 2010 στις 9:53 μμ
Rodia
Η μπιστόλη
«ΚΑΙ τα λεφτά σου ΚΑΙ τη ζωή σου!» σου λέει ο γκάγκστερας με προτεταμένη τη μπιστόλη και συ, τι να κάνεις, σκέφτεσαι «αφού, έτσι κι αλλιώς θα με φάει, ε, ας μη του δώσω φράγκο!» και, στρίβοντας για τον άλλο κόσμο, κρατάς σφιχτά τα πεντόβολα στη τζέπα και βρίσκεσαι λεφτάς στη Μπαράδεισο καρφί στον Αη Πετράν μπροστά και ακούς διαφημίσεις για τράπεζες και «Φτού! και δω τα ίδια!» αναφωνείς από τα μέσα σου και «Ασταδιάλα πού έπεσα!» λες φωναχτά και εκπίπτεις εις τας καζάνους των Κολάσεων και έρχεται ο Οξαπωδός και λέει «Απαγορεύονται αι γεμάται τσέπαι» και ρωτάς «Γιατί;» και απαντά «Δεν χαραμίζωμεν τας καζάνους δια πλουσίους, μην ακούτε τους συκοφάντας» και αναχωρείς και στήνεις τσαρδί για τη πάρτη σου εν τω μέσω των νεφών -ούτως ή άλλως, νεφελωδώς εζούσες και μάλιστα εις περιβάλλον μολυσμένον- και τη βρίσκεις παίζων πεντόβολα εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν, και «Ποιος είσαι!» ακούεται φωνή μεγάλη και «Είμαι ο Καθρέπτης Σου» απαντάς, ουδόλως διακόπτων το ευγενές παίγνιον.
5 Ιουνίου 2010 στις 11:21 πμ
panos
@snaporaz
Η κριτική σου στον εγχώριο αριστερισμό με βρίσκει απολύτως σύμφωνο. Μας αρέσει να μιλάμε με όρους «ιδεολογικούς» αδιαφορώντας για την πραγματικότητα. Βαριέμαι να ασχολούμαι με έναν τρόπο σκέψης που δεν αντέχει στον πιο επιδερμικό λογικό έλεγχο (όπως σωστά δείχνεις με τα επιχειρήματά σου).
Οσον αφορά την απορία σου:
Ο ντετερμινισμός που αναφέρω δεν έχει σχέση με τα στατιστικά εργαλεία της οικονομετρίας. Χοντρικά είναι η πεποίθηση των οικονομολόγων ότι οι επιλογές του ανθρώπου καθορίζονται από νόμους της φύσης – όπως και η κίνηση των πλανητών, και ως εκ τούτου είναι και αυτές προβλέψιμες. Είναι λοιπόν γνωσιοθεωρητικό χαρακτηριστικό των mainstream economics. Αυτά τα χαρακτηριστικά οδήγησαν την οικονομική θεωρία στην ανάπτυξη πολύ κομψών μαθηματικών υποδειγμάτων, ικανά να «εξηγήσουν» σχεδόν κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αυτή η τάση περιγράφεται και ως «ιμπεριαλισμός των οικονομικών» (βάλε freakonomics στο google). Η Θεωρία της Γενικής Ισορροπίας των Arrow-Debreu, το Θεώρημα του Nash ή ο τύπος Black-Scholes είναι μερικά παραδείγματα. Το πρόβλημα με αυτές τις θεωρίες είναι διττό. Από την μία στηρίζονται σε υποθέσεις που απέχουν παρασάγγας από την πραγματικότητα και από την άλλη είναι συνήθως δύσκολη έως αδύνατη η μετατροπή τους σε προγνωστικά υποδείγματα (π.χ. διότι χρησιμοποιούν μη παρατηρίσημες μεταβλητές). Εξ ού και η παταγώδη τους αποτυχία να προβλέψουν την κρίση και όχι μόνον αυτή. Ούτε η έλλειψη ρεαλισμού, ούτε η προγνωστική αστοχία δείχνουν ωστόσο να συγκινούν τους εκπροσώπους των mainstream economics, γιαυτό τους κατηγορούν και για αυτισμό (post autistic enonomics movement).
ΔIKH μου άποψη είναι, ότι αυτός ο αυτισμός δεν είναι τυχαίος. Είναι η καλύτερη απόδειξη ότι τα οικονομικά δεν είναι science (με την αγγλοσαξωνική έννοια του όρου) όπως θέλουν να πιστεύουν οι οπαδοί των mainstream economics, αλλά κοινωνική επιστήμη και ως εκ τούτου αδύνατον να αποβάλλουν την ιδεολογική πτυχή (καμμία σχέση με την τρέχουσα ερμηνεία του όρου) της οικονομικής θεωρίας εν γένει. Γιαυτό και δεν πιστεύω (όπως οι οπαδοί των post autistics economics) ότι η θεραπεία μπορεί να γίνει με ενέσεις ρεαλισμού στο κορμό των νεοκλασικών οικονομικών.
5 Ιουνίου 2010 στις 4:01 μμ
Ανώνυμος
Οικονομική επιστήμη: Πνευματική νόσος που αυτοαποκαλείται θεραπεία. Εκδηλώνεται υπό τη μορφή δεισιδαιμονικής πανδημίας. Ανήκει στις ασθένειες του επιστημονισμού.
5 Ιουνίου 2010 στις 7:48 μμ
Περί των ηθικών αισθημάτων (VI.III.54) « αναΜορφωση – συνΙστολογιο
[…] της χώρας στα αποτελέσματα που βιώνουμε (π.χ. δείτε εδώ για ένα πρόσφατο σχόλιο). Αυτό που μπορεί κανείς να […]
15 Ιουνίου 2010 στις 7:08 πμ
…πώς γίναμε “μικρά και ανέντιμος Ελλάς”; « Πόντος και Αριστερά
[…] Σ’ ένα εξαιρετικό κείμενο που αλιεύσαμε στο “Βλέμμα” , επιχειρείται μια ανοτομία της νεοελληνικής […]
4 Ιανουαρίου 2014 στις 3:18 μμ
Περί των ηθικών αισθημάτων (VI.III.54) « απέραντο γαλάζιο
[…] της χώρας στα αποτελέσματα που βιώνουμε (π.χ. δείτε εδώ για ένα πρόσφατο σχόλιο). Αυτό που μπορεί κανείς να […]