Ο Χάρης μου άνοιξε τα μάτια. Με την αστείρευτη αισιοδοξία του, με την ανεξάντλητη ενεργητικότητα του, ο καλλιτέχνης Χάρης, παραγωγός εικόνων, ιδεών και συμβάντων, ρεαλιστής, αθόρυβος, αποτελεσματικός, μου έδειξε πώς στήνεται μια μεγάλη ομαδική έκθεση, στην καρδιά της Αθήνας: με διεθνείς συμμετοχές, με εικαστικό πλούτο, με πολιτικό δυναμικό. Και χωρίς λεφτά.

Χωρίς λεφτά; Ναι, χωρίς λεφτά. Χωρίς μπάτζετ, χωρίς χορηγίες, χωρίς κρατική ενίσχυση, χωρίς προπωλήσεις, χωρίς εισιτήριο.

Γίνονται τέτοια πράγματα σήμερα; Η έκθεση «Trauma Queen» (Βερανζέρου 22, Ομόνοια), στημένη σ’ έναν ερειπιώνα-ξενοδοχείο, σ’ ένα ξεκοιλιασμένο κτίριο έτοιμο για ανάπλαση, το αποδεικνύει ένυλα, ζωντανά. Αυτοχαρακτηρίζεται «έκθεση fair trade»: ανάμεσα στους παραγωγούς καλλιτέχνες και τον θεατή πελάτη δεν μεσολαβεί κανείς· το προϊόν φτάνει αδιαμεσολάβητο, ατόφιο, χωρίς επιβαρύνσεις και εμπορικά-ιδεολογικά φορτώματα. Την προστιθέμενη αξία των έργων, του κτιρίου-δοχείου, του συνόλου, του συμβάντος, την καρπώνονται ατόφια μόνο οι συμμετέχοντες: οι 26 παραγωγοί καλλιτέχνες και οι επισκέπτες.

Λίγα μπορώ να πω για τον πλούτο της φόρμας, για την αισθητική αυτής της guerilla έκθεσης· θα ψεύτιζα την εμπειρία. Την εμπειρία να κατηφορίζεις την πολύβουη Βερανζέρου του Δ’ Αστυνομικού Τμήματος, των λαϊκών ξενοδοχείων και των πορνών, των κοσμηματοπωλείων, τη γωνία του Λαυρίου, τον πεζόδρομο του γαλακτοπωλείου Στάνη, το ξενοδοχείον Πριγκηπικόν που φιλοξένησε τον Γιώργο Ιωάννου (εδώ γύρω διαδραματίζεται και ο αριστουργηματικός «Επιτάφιος Θρήνος» του), στην εσοχή το ξενοδοχείον «Κοσμικόν» όπου θρυλείται ότι κατέλυσε ο Κ. Π. Καβάφης, ναι, εδώ που ακούγονται τώρα ξανθές λαλιές μιξοβάρβαρες, είναι οι δρόμοι των ποιητών και των πλανήτων, και να, απέναντι, στο Hotel Méditerranée ένα μοντέρνο μπάνερ προειδοποιεί: Τrauma Queen.

Πίσω απ’ την εκλεκτικιστική πρόσοψη, μες στο κουφάρι του hotel, φιλοξενούνται καλλιτεχνικές χειρονομίες, μια αφήγηση: για τραύματα, αγωνίες, σωματικές μειονεξίες, κακά όνειρα. Τα έργα εναποτίθενται στη σκόνη σαν ξόρκια, σαν πυκνωτές του Poltergeist, του πνεύματος που στοιχειώνει τον φέροντα οργανισμό, πολλαπλασιαστές στεναγμών ― οι αύρες των ενοίκων είναι ακόμη αναμμένες. Απ’ τα ανοιχτά παράθυρα προβάλλουν στις κάμαρες έτοιμα κάδρα: η πόλη μπαινοβγαίνει ζωντανή, αυτή είναι το έργο. Κι απ’ τις οπές των «καρότων» στις μπετονένιες πλάκες κάθε όροφος επικοινωνεί με τον άλλο, όλα είναι ανοιχτά, χωρίς τοίχους, χωρίς σεπαρέ.

Το hotel υποδέχτηκε την Τrauma Queen τυχαία: εξ αφορμής ενός ριφιφί. Μα το τυχαίο θέλει μάτια για να το αναγνωρίσεις σαν δυνατότητα, κι όχι σαν ασαφή μουτζούρα. Και το τυχαίο, μαζί με το όραμα και το πείσμα, μαζί με τη θερμή αλήθεια του αφηγήματος, με την ακερδή προσφορά των παραγωγών καλλιτεχνών, με μια οικονομία δώρου και ανταλλαγών, όλα μαζί οδήγησαν σε ένα παραδειγματικό συμβάν. Οπου κανείς δεν καλείται να πληρώσει, ούτε να πληρωθεί, ο καθείς προσφέρει κατά το μέτρο των δυνατοτήτων του, παίρνει ό,τι μπορεί να πάρει, και όλοι μαζί οικειώνονται τον δημόσιο χώρο, συμπράττουν, εκφράζονται, προσκαλούν. Τα 26 υπαρξιακά τριπ γίνονται ένα ποτάμι (το ποτάμι της Ζωής) και παρασύρουν όσους θέλουν να κοινωνήσουν.

Αυτή η τέχνη αφορά την κοινωνία· την θερμαίνει. Είναι καταλύτης, συνδέει τα αδιάφορα, εκλύει ενέργεια, αλλάζει συνειδήσεις. Δείχνει ότι το υπαρξιακό μπορεί να είναι βαθύτατα πολιτικό. Μας λέει ότι τα πράγματα συμβαίνουν, ακόμη κι όταν όλα σου γνέφουν ότι δεν μπορούν να συμβούν χωρίς λεφτά, χωρίς προϋποθέσεις, όταν όλα σε σπρώχνουν στον κυνισμό και την απόσυρση.

Η Τrauma Queen προτείνει μια τελετή οικείωσης: της πόλης, των τραυμάτων και των ψιθύρων· ακολουθεί τα βήματα ποιητών και απόκληρων, νοικοκυραίων και εργατικών. Χαράζει μια ψυχογεωγραφία. Και τούτη τη θαυμαστή μετουσίωση (από την υπαρξιακή αγωνία προς το δημόσιο έλλογο) την πετυχαίνει με μια κατάκτηση της ακερδούς ανταλλαγής: με επαναφορά στην αναγεννητική τελετουργία του Potlatch, στην οικονομία του δώρου, στη χαρά των ανταλλαγών.

Εχω μια εξήγηση γι’ αυτό: Οι παραγωγοί της Τrauma Queen είναι τα παιδιά του Open Source και των peer to peer δικτύων, είναι θρεμμένα μες στο ανοιχτό διαδραστικό περιβάλλον των social networks και του sampling, αισθάνονται τη δυναμική των ανοιχτών συστημάτων: δεν δίνεις απλώς για να πάρεις, αλλά δίνεις αν έχεις, παίρνεις αν χρειάζεσαι, εμπλουτίζεις αυτό που παίρνεις και το περνάς σε άλλους.

Ο Χάρης και η Ζωή μου άνοιξαν τα μάτια.

Ένα βλέμμα, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 21.10.2007

φωτ.: Γ. Βιτσαρόπουλος