Η κρίση στο ΠΑΣΟΚ δεν είναι κρίση ηγεσίας. Είναι κρίση της πολιτικής. Και δεν αφορά μόνο τους προεστούς της Χ. Τρικούπη· η κρίση αυτή, με πολλούς τρόπους, αφορά την πολιτική κοινωνία. Η κοινωνία αισθάνεται και στο δικό της σώμα τα συμπτώματα του νοσούντος ΠΑΣΟΚ, του μεγαλύτερου πολιτικού σχηματισμού της μεταπολίτευσης, που σφράγισε βίους και νοοτροπίες. Οι ιστορικά σκεπτόμενοι πολίτες ενδιαφέρονται να δουν αν θα εξακολουθήσει να υπάρχει ενιαίο, αξιόμαχο ΠΑΣΟΚ και πώς, διότι από την έκβαση αυτής της διαδικασίας εξαρτάται και η παραγωγή πολιτικής στη χώρα, εξαρτώνται και οι πολυσύνθετες συγκλίσεις και κινήσεις εντός της κοινωνίας.

Το ΠΑΣΟΚ ασφαλώς πληρώνει τη γενικότερη κρίση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, αλλά τα ιθαγενή χαρακτηριστικά βαραίνουν αποφασιστικά. Πληρώνει το τίμημα της μαχρόχρονης παραμονής στην εξουσία: τη φθορά και τη διαφθορά. Και τη σταδιακή αδυναμία του να παράγει πολιτική, δυναμικά και με ορίζοντα. Πληρώνει τον ατελή του μετασχηματισμό, ότι δεν μπόρεσε να μεταβεί πειστικά από την κεντροαριστερά της δεκαετίας ’80, με τα ριζοσπαστικά και λαϊκιστικά χαρακτηριστικά, σε μια μπλερικού τύπου κεντροαριστερά το 1996 – 2004. Το ’80 το ΠΑΣΟΚ ένιωθε την κοινωνία να αλλάζει και την ακολουθούσε· μετά το ’96 προσπαθούσε να ποδηγετεί την κοινωνία με εργαλειακό λόγο και τεχνοκρατικό τρόπο. Και δεν είναι θέμα ιδεολογίας· η κοινωνία και το διεθνές περιβάλλον, οι υλικοί όροι, ήταν διαφορετικά. Η ευθύνη του ΠΑΣΟΚ ήταν ότι σταδιακά έπαψε να λαμβάνει μηνύματα ή τα ερμήνευε άτολμα και μυωπικά – εξουσιοθηρικά.

Η διαδοχή ηγεσίας το 2004 επιβεβαίωσε την ατολμία και τη στειρότητα. Η ηγεσία παραδόθηκε τελετουργικά στον διάδοχο της δυναστείας, από τον εκσυγχρονιστή ενδιάμεσο ηγέτη που δεν ήθελε να υποστεί αυτός τη στρατηγική ήττα των επερχόμενων εκλογών. Η ήττα όμως δεν ήταν εκλογική, ήταν ήττα επί της ουσίας: το ΠΑΣΟΚ ανέβαλε την ανανέωσή του, κουκούλωσε τις συγκρούσεις, ανέβαλε την παραγωγή πολιτικής. Τραυματισμένο ηθικά, κατηγορούμενο για διαφθορά, αναδιπλώθηκε πίσω από την εύκολη ειδωλολατρία του ονόματος, της δυναστείας. Και οδηγήθηκε στη συντριβή.

Το 2007 το ΠΑΣΟΚ αναζητεί ταυτότητα και ρόλο. Ποιους εκφράζει; Τον μηχανισμό; Τη δυναστεία; ΄Η κάποια υπαρκτά κοινωνικά μορφώματα, με νέες ζητήσεις και απρόβλεπτες δυναμικές; Ο,τι δοκιμάστηκε, η αναβολή, η συγκάλυψη, η σοφτ ιδεολογία, απέτυχε. Τι μένει; Η ρήξη, το άλμα, η επαναφορά στην κοινωνία και τα ρίσκα της: αυτά ενδιαφέρουν τους σκεπτόμενους, ενεργούς πολίτες.

Καθημερινή, 01.10.2007