Καθώς κοντεύουμε να κλείσουμε τρία χρόνια βύθισης στην κρίση, και ενώ διανύουμε ήδη την δεύτερη μνημονιακή εποχή, με την τρίτη κατά σειρά κυβέρνηση, αντιλαμβανόμαστε ότι, παρ’ όλα τα πάθη και τον πόνο, είμαστε τουλάχιστον λίγο σοφότεροι πολιτικά. Μετά το παρατεταμένο σοκ, αντιλαμβανόμαστε ότι ο πρώτος χωρισμός σε φιλομνημονιακούς και αντιμνημονιακούς, που προσέλαβε εμφυλιακούς χαρακτήρες, έχει λίγο-πολύ ξεθυμάνει. Σήμερα, μέσα από τα σωρευόμενα ερείπια του παλαιού συστήματος διακρίνονται ήδη άλλοι διαχωρισμοί και άλλες συγκρούσεις, στο πολιτικό και στο κοινωνικό πεδίο.
Στο κοινωνικό πεδίο επανεμφανίζονται οι ταξικοί διαχωρισμοί με πρωτοφανή σφοδρότητα, σχεδόν ξεχασμένη κατά τις πρόσφατες δεκαετίες του ευδαιμονισμού και ενός ιδιότυπα «βολεματικού» κοινωνικού συμβολαίου. Η κρίση ανέστειλε βιαίως τους όποιους αναδιανεμητικούς μηχανισμούς, τους πελατειακούς έστω, εξοντώνοντας τους αδύναμους και βάζοντας τους μικρομεσαίους σε κατάσταση διαρκούς απειλής. Η τέτοιας έντασης και βάθους υπονόμευση του κοινωνικού συμβολαίου κινητοποιεί αναλόγως σφοδρά τους απειλούμενους: το αμέριμνο πλήθος καταναλωτών/πελατών αναγκάζεται να θυμηθεί την ιδιότητα του πολίτη, να γίνει λαός. Ή να μεταπέσει σε όχλο, έρμαιο της μνησικακίας.
Αυτές οι διαδοχικές μεταπτώσεις μάς φέρνουν ενώπιον νέων διακρίσεων και διαχωρισμών στο πολιτικό πεδίο. Εδώ βλέπουμε, από τις απαρχές ήδη της κρίσης, να φουντώνει η διάκριση σε λαϊκιστές και αντιλαϊκιστές. Πολύ αδρά, οι αντιλαϊκιστές, συνήθως υποστηρικτές ή ανεχόμενοι τα μνημόνια, χαρακτηρίζουν υποτιμητικά λαϊκιστές τους συνήθως πολέμιους των μνημονίων. Υπό τους όρους αυτούς συναθροίζονται γενικευτικά και απλουστευτικά δεξιοί, αριστεροί, ακροαριστεροί, φιλελεύθεροι, νεοφιλελεύθεροι, κομμουνιστές, νεοναζί, εθνικιστές, ακόμη και μετριοπαθείς. Είναι η νέα διαχωριστική γραμμή, μια μαγική, αποτροπαϊκή κορδέλα διαρκώς μετατοπιζόμενη και διαστελλόμενη για να τους χωρίζει όλους σε όλα.
Βεβαίως η συζήτηση περί λαϊκισμού δεν είναι τόσο νέα όσο η εμπειρία ύφεσης και πτώχευσης, όσο η εμπειρία μνημονιακής λιτότητας. Είναι πολύ παλαιότερη. Με μια μεγάλη διαφορά: στο παρελθόν, το φαινόμενο του εγχώριου λαϊκισμού, όπως αυτός εκφράστηκε κυρίως στην πασοκική πρακτική στη δεκαετία ’80, απασχόλησε αριστερούς διανοουμένους και επιστήμονες, μεταξύ άλλων τους Αγγελο Ελεφάντη (Στον αστερισμό του λαϊκισμού, 1991), Αντώνη Λιάκο (1989), Λυριτζή και Σπουρδαλάκη (1990). Σήμερα, αντιθέτως, παλαιοδεξιοί, συντηρητικοί, φιλελεύθεροι, πρώην και νυν πασόκοι, κατηγορούν για λαϊκισμό τους αριστερούς κυρίως, και μια μερίδα της λαϊκής δεξιάς. Παρατηρείται λοιπόν το εξής παράδοξο: οι κυβερνώντες αδιαλλείπτως τις τελευταίες δεκαετίες, θεμελιωτές της λαϊκιστικής διακυβέρνησης και τροφοδότες του πελατειακού κράτους, βγάζουν τους εαυτούς τους έξω από το ιστορικό συνεχές, και κατηγορούν τους αντιπολιτευόμενους επί λαϊκισμώ.
Αλλά ποιον ακριβώς λαϊκισμό; Τον ακροδεξιό, αντιδραστικό, εθνορατσιστικό, εσωστρεφή, μισαλλόδοξο λαϊκισμό του ΛΑΟΣ ή της Χρυσής Αυγής; Ή τον αριστερό λαϊκισμό που ρητορεύει για την απώλεια της λαϊκής και εθνικής κυριαρχίας; O Ετιέν Μπαλιμπάρ ορίζει ακόμη και έναν «θετικό λαϊκισμό», και ο κάθε άλλο παρά λαϊκιστής Ντανιέλ Κον Μπεντίτ βρίσκει σε αυτόν τον «θετικό λαϊκισμό» μια χρήσιμη λειτουργία υπό τις παρούσες συνθήκερς αποπολιτικοποίησης.
Ο λαϊκισμός δεν είναι ένας, ομοούσιος, στατικός και ουσιοκρατικός· ως έκφραση του πολιτικού είναι δυναμικός και διαρκώς ανασημασιοδοτούμενος. Στη σημερινή συγκυρία ερειπίων επιπλέον, μια πολιτική αφήγηση που βασίζεται σε στατικές εννοιολογήσεις κινδυνεύει να αποβεί περισσότερο αντιδραστική από τον καταγγελόμενο εχθρό: εν προκειμένω, η αντιλαϊκιστική ρητορική αλληθωρίζει έναντι της ποικιλόμορφης ζέουσας πραγματικότητας, πετώντας μαζί με τα βρωμόνερα του λαϊκισμού και τον λαό.
Κι εδώ φτάνουμε στον κρίσιμο πυρήνα της συζήτησης: τι σημαίνει σήμερα λαός, λαϊκή κυριαρχία, νομιμοποίηση πηγάζουσα από τη λαϊκή βούληση; Η κρίση κατέδειξε τις αδυναμίες και τον φενακισμό της μεταδημοκρατίας, όσες εκάλυπτοντο ή ελάνθαναν κάτω από την ευμάρεια των δανεικών· κατέδειξε δραματικά τις ανισότητες, τα δημοκρατικά ελλείμματα στην αντιπροσώπευση, ακόμη και την απειλητική υποκατάσταση της ισοπολιτείας από την κυριαρχία ανεξέλεγκτων ελίτ, κατ’ ευφημισμόν αρίστων. Τη στιγμή της ρήξης, οι ελίτ αναδιπλώθηκαν, αλλά όχι για ανανέωσή τους με νέες δυνάμεις και νέες ιδέες, αλλά για να επιβάλουν μια τεχνοκρατική διακυβέρνηση έναντι μιας πολιτικής κυβέρνησης, δηλαδή για να επιβάλουν ένα κλειστό αυτοαναπαραγόμενο σύστημα εξουσίας, που λογοδοτεί περιορισμένα ή και καθόλου, και να αποκλείσουν ένα ανοιχτό, διαρκώς ανανεούμενο και ανακλητό σύστημα εξουσίας. Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με την εγχώρια αργκό, το ανοιχτό ονομάζεται λαϊκιστικό, ανατολικό, βαλκάνιο, κοντολογίς κακό· το κλειστό και ελεγχόμενο από αυτοοριζόμενους «άριστους», ονομάζεται αντιλαϊκιστικό, εκσυγχρονιστικό, φιλοευρωπαϊκό κ.ο.κ.
Ας κινηθούμε προς τα εμπρός, πέραν των διαχωρισμών. Το μέγα πολιτικό πρόβλημα της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης, δεν είναι το δίπολο λαϊκισμός-αντιλαϊκισμός. Το πρόβλημα είναι η επαναφορά της πολιτικής στο προσκήνιο, δραστικής, και η επαναθεμελίωση της δημοκρατίας.
8 Σχόλια
Comments feed for this article
15 Δεκεμβρίου 2012 στις 10:34 μμ
giota
Εξαιρετικό!
15 Δεκεμβρίου 2012 στις 11:58 μμ
theoprovlitos
Το κειμενο ειναι οντως πολυ καλό. Θα ηθελα να επισημανω ομως καποιες επι πλεον γωνιες.
Η σημερινη ελίτ δεν ειναι ομοιογενης. Λογω της ΠΑΣΟΚικής φαυλοκρατίας δημιουργηθηκε μια «λαϊκη ελίτ» νεόπλουτων, ενω τουναντιον γνωριζω πλειστους της πάλαι ποτέ ακμάζουσας αστικης τάξης που διολισθησαν στην λαϊκη λογω αναξιοκρατιας. (π.χ. οι κάτοικοι των ρετιρε της Κυψέλης και του Αγ. Παντελεημονα). Τουναντιον αισχροί λαϊκιστες της δεκαετίας του 70 και του 80 μεταλλάχθηκαν σε μια ελίτ άξεστων.και απαίδευτων καιροσκόπων σε θεσεις πολιτικης και οικονομικης εξουσίας
Επίσης, ειναι νομιζω σαφες οτι ο διαχωρισμός των «λαϊκιστων» – αντιμνημονιακών και των «αντιλαϊκιστων»- ευρωπαϊστων καθοριζεται εν πολλοις και από το πόσο απόθεμα λιπους έχει να κάψει ο καθένας πριν την απόλυτη εξαθίωση. Διοτι από αυτο το σημειο και μετά δεν υπαρχουν πλεον πολυτελειες για ιδεολογίες και ιδεολογήματα, ουτε για επιδείξεις καλής αγωγής..
16 Δεκεμβρίου 2012 στις 4:15 πμ
4essera
Υπάρχει κανείς που έχει διαβάσει τα παρακάτω και ανησυχεί μήπως και τον χαρακτηρίσουν ως «λαϊκιστή» ή «αντιευρωζωνιστή»;
Σε συνέντευξή του στην Αθήνα στις 25/8/2011, ο Γερμανός υφυπουργός Οικονομίας, κ. Στέφαν Κάπφερερ, απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου για την πρόταση δημιουργίας Ειδικών Οικονομικών Ζωνών (ΕΟΖ) στην Ελλάδα, δήλωσε:
α) Μέσω αυτών των οικονομικών Ζωνών υπάρχει η πρόθεση να δημιουργήσουμε ένα φιλικό περιβάλλον με ευνοϊκές συνθήκες για τις επενδύσεις, έτσι ώστε οι επιχειρήσεις να μπορούν ευκολότερα να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους.
[Να επεκτείνουν λέει. Όχι να δημιουργηθούν.]
Επ’ αυτού εξετάζονται διάφορα σενάρια. Είτε η λήψη αποφάσεων να είναι από την ελληνική κυβέρνηση, είτε να πρέπει να ληφθούν αποφάσεις και από την Επιτροπή, (Eurogroup).
[Ένας υφυπουργός της Γερμανίας θα εξετάσει αν η χώρα μου έχει λόγο στο τι θα γίνει στην χώρα μου. Θα το εξετάσει πάντως…]
β) Επίσης μια ενδιαφέρουσα πρόταση, είναι να συζητηθούν με την Επιτροπή άλλες δυνατότητες στήριξης των επιχειρήσεων, για το αν θα μπορούσαν να οριστούν ειδικοί κανόνες ως κίνητρα για ορισμένες περιοχές στην Ελλάδα και γενικά περιοχές που πλήττονται σήμερα από την κρίση.
[Το «τυράκι» για την ελίτ των δωσίλογων γερμανοτσολιάδων]
Αυτή η πρόταση θα πρέπει φυσικά να συζητηθεί από κοινού με την ελληνική κυβέρνηση εδώ στην Αθήνα και την Επιτροπή στις Βρυξέλλες, αλλά πιστεύουμε ότι η εμπειρία δείχνει, ότι τέτοιου είδους κίνητρα μπορούν να επιφέρουν πρόσθετες επενδύσεις από τις επιχειρήσεις.
[Αλλοίμονο, θα συμμετέχουμε κι εμείς στις «σκληρές διαπραγματεύσεις»]
(συνεχίζεται)
16 Δεκεμβρίου 2012 στις 4:38 πμ
4essera
(συνέχεια)
Ερώτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τις Ε.Ο.Ζ.
Απαντά ο Όλι Ρεν:
Οι ΕΟΖ συχνά δημιουργούνται ως μέσο για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων, ενώ μπορούν επίσης να συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης.
[Άμεσα οι ξένες επενδύσεις… μόλις γίνουν οι ΕΟΖ. Αν αυτό δεν λέγεται εκβιασμός προς μία χώρα που λιμοκτονεί από τα κορυφαία όργανα της Ένωσης στην οποία η χώρα αυτή ανήκει, πώς λέγεται; Τι παραπάνω ζήτησε δηλαδή ο Ιταλός πρόξενος στον Μεταξά;]
Στο πλαίσιο της καθιέρωσης ΕΟΖ, η κυβέρνηση μπορεί να προβλέψει απαλλαγές από τους εισαγωγικούς και τους εξαγωγικούς δασμούς, να απλοποιήσει τους τελωνειακούς και διοικητικούς ελέγχους και τις διαδικασίες, να ακολουθήσει Φιλελεύθερη συναλλαγματική πολιτική και να παρέχει φορολογικά κίνητρα. Αυτά είναι τα κίνητρα που προσφέρει μια κυβέρνηση για την προσέλκυση νέων επενδυτών.
[Αποκαλυπτικότατος ο Όλι σχετικά με το τι είναι οι ΕΟΖ ή με το τι ζητάει ο βιαστής της χώρας: ανεξέλεγκτο εμπόριο, νεφελώδη συναλλαγματική πολιτική (τι έγινε ρε παιδιά; βρήκαμε το λόμπυ της δραχμής;), α ναι, και να μην πληρώνονται φόροι. Τι διάολο, για μια αλληλεγγύη ζούμε εμείς οι Ευρωπαίοι.]
Στη συνέχεια είναι δυνατό να δημιουργηθούν διάφορα είδη ειδικών οικονομικών Ζωνών, π.χ. Ζώνες ελεύθερου εμπορίου, Ζώνες μεταποίησης προς εξαγωγή, βιομηχανικές Ζώνες, ελεύθεροι λιμένες, κ.λπ.
[Επίσης -δεν είπε- κάθε Τετάρτη και Σάββατο, ο ανδρικός πληθυσμός θα μαστιγώνεται από ώρα 5η απογευματινή (μετά το κολατσιό) μέχρι και ώρα σιξ χάντρεντ σαρπ.]
Υπάρχουν ακόμη αφελείς ανάμεσά μας που ασχολούνται με τις… ελίτ;
17 Δεκεμβρίου 2012 στις 4:06 μμ
Πέτρος Ε.
Πολύ κουβέντα για το τίποτα και θολούρα διάχυτη.
Το Συμπέρασμα :
«Ας κινηθούμε προς τα εμπρός, πέραν των διαχωρισμών. Το μέγα πολιτικό πρόβλημα της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης, δεν είναι το δίπολο λαϊκισμός-αντιλαϊκισμός. Το πρόβλημα είναι η επαναφορά της πολιτικής στο προσκήνιο, δραστικής, και η επαναθεμελίωση της δημοκρατίας.»
Αέρας κοπανιστός.
Δεν λένε κάποιοι προφανώς βολεμένοι να καταλάβουν ότι το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι ούτε οι λαϊκισμοί και αντι- , ούτε οι πολιτικές , ούτε οι θεμελιωμένες ή ξεθεμελιωμένες δημοκρατίες. Οι πληγές είναι 2 και καμία επιπλέον.
1. Δεν παράγουμε αρκετά για να καλύψουμε τις ανάγκες μας.
2. Ανισοκατανομής και αναδιανομής πλούτου που έχει συγκεντρωθεί αποκλειστικά σε κρατικοδίαιτους (επιχειρηματίες , εκδότες , ΔΕΚΟ , Δικαστικούς , πολιτικούς , φοροφυγάδες …..).
Αν δεν σκύψουν οι Κυβερνώντες σ’ αυτά τα 2 προβλήματα και ασχολούνται με θεωρίες του ….συρμού δεν έχουμε καμία ελπίδα.
18 Δεκεμβρίου 2012 στις 2:09 πμ
4essera
«Δεν παράγουμε αρκετά για να καλύψουμε τις ανάγκες μας.»
Σιγά- σιγά θα γίνεται σαφές ότι οι δωσίλογοι μάς έχουν καταδικάσει σε στασιμότητα, αφού τα ποσά που θα περισσεύουν με ανάπτυξη 4,5% (λέμε τώρα) θα πηγαίνουν όλα στην εξυπηρέτηση δανείων καθώς και το 30% σε περίπτωση περαιτέρω ανάπτυξης. Με άλλα λόγια: θες ανάπτυξη; αναπτύξου με 4,5% και σου προσφέρω στασιμότητα. Προς το παρόν πάντως έχουμε ανάπτυξη -7% που σημαίνει ότι ενώ η πτώση επιταχύνεται, πάτος δεν βρίσκεται. Άρα μπορούμε να ελπίζουμε σε στασιμότητα της εξαθλίωσης όταν αυτή επιτευχθεί. Έχουμε(;) καιρό μπροστά μας…
18 Δεκεμβρίου 2012 στις 4:20 μμ
Πέτρος Ε.
Δωσίλογοι; Πειτε μας ποιους εννοείτε να καταλάβουμε ποιοί ειναι εκείνοι που ια μας βγάλουν απο τη στασιμότητα. Πάντως με τις θολούρες αυτων που παριστάνουν τους αριστερούς πλούτος δεν παράγεται ούτε σιτάρι φυτρώνει. Εδώ ο κόσμος καίγεται και παιδια πεινανε και αυτοί μας αναλύουν αν ο «λαϊκισμός» έχει θετικό η αρνητικό πρόσημο και αν είναι ουσιοκρατικός!!! Καλά αυτοί με αυτα βγάζουν το ψωμάκι τους ή το βουτυράκι, αυτοί που πανε στις παρουσιάσεις και αγοράζουν; Να πουμε και μεις κάτι για το θέμα, λαϊκισμός στην ελλάδα υπάρχει σημαίνει χάϊδεμα αυτιών κρατικοδίαιτων κοπριτών για ψηφοθηρικούς λόγους μεταπολιτευτικά καθιερώθηκε από τον Παπατζή και ακολούθησαν οι «αριστεροί» και εχει αμεση σχέση με τον «κιτρινισμό» στον τυπο και την πολιτικη χυδαιότητα. Καμια σχεση με το πολιτικο ρευμα του λαικισμού.
19 Δεκεμβρίου 2012 στις 6:32 πμ
4essera
Πέτρος Ε.,
Δυστυχώς δεν είμαι σε θέση να προσφέρω λύση. Απεχθάνομαι τους δωσίλογους που με τις υπογραφές τους γονάτισαν στο 4ο ράιχ, δεν μου λένε τίποτε τα σχεδόν κούφια λόγια της αριστερής αντιπολίτευσης, θεωρώ επικίνδυνη την λαϊκή δεξιά. Η κρίση απαιτεί πανστρατιά. Εξ ορισμού αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί από τα άκρα. Ελπίζω μόνο οι ακραίες εκφάνσεις ένθεν κακείθεν να δημιουργήσουν μία κεντρική συνισταμένη. Διαφορετικά θα οδηγηθούμε είτε σε εμφύλιο είτε σε γενικευμένη εξέγερση. Και στη μία περίπτωση και στην άλλη θα έχουμε δώσει την απόλυτη, την πιο ονειρική αφορμή στο γερμανικό ράιχ να μας πατήσει στο λαιμό.