Η κρίση δανεισμού στις χώρες της ευρωζώνης ξεκίνησε από την Ελλάδα και σαν επιδημία απλώνεται σε όλη την περιφέρεια: σήμερα Ιρλανδία, αύριο Πορτογαλία, μεθαύριο Ισπανία, αργότερα κανείς δεν ξέρει ― ήδη πιέζονται τα ομόλογα του Βελγίου, ενώ άγνωστη στο ευρύ κοινό παραμένει η κατάσταση του χρέους της ευρισκομένης σε σφοδρή κυβερνητική κρίση Ιταλίας. Πόσο θα αντέξουν ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης, τα αποθέματα, το σκληρό ευρώ;
Ενα πρώτο συμπέρασμα είναι άρα ότι η κρίση δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, και ότι τα αίτια της κρίσης της και του χρεοστασίου της δεν προκύπτουν μόνο από ελληνικές ιδιομορφίες και παθογένειες. Η κρίση πλήττει κράτη με μεγάλες ή μικρές οικονομίες, που ακολουθούν κάθε λογής μοντέλο ανάπτυξης, και σίγουρα στη ζώνη του ευρώ τα ελλείμματα του Νότου είναι πλεονάσματα του Βορρά. Σε λιγότερο από ένα χρόνο, το ελληνικό πρόβλημα αποδεικνύεται ότι εν πολλοίς είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα.
Στην αρχή της κρίσης πολλοί ισχυρίζονταν, εντός και εκτός Ελλάδος, ότι η κύρια αιτία ήταν η κακή κατάσταση των δημόσιων οικονομικών, η υπερτροφία και η ενδημική διαφθορά του δημόσιου τομέα· αργότερα προστέθηκαν η χαμηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, η δύσκαμπτη εργατική νομοθεσία, τα κλειστά επαγγέλματα και τα λοιπά ― μπορούμε να συνεχίσουμε επί πολύ. Οι ίδιοι αναλυτές επικαλέσθηκαν σποράδην ακόμη και το κακό γονίδιο του Ελληνα: την ανυπακοή, την απειθαρχία, την ανομία, την εγγενή ροπή για ανταρσία και βία… Σταδιακά, ομάδες του πληθυσμού εστρέφοντο εναντίον άλλων ομάδων, θεωρώντας τες υπαίτιες του κακού: ανά διαστήματα, κακοί ήσαν όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι φορτηγατζήδες, οι φαρμακοποιοί, οι συμβολαιογράφοι, οι ΔΕΗτζήδες, οι γιατροί κ.ο.κ.
Μεγεθυμένες αυτές οι αιτιάσεις από την πλειονότητα του πολιτικού συστήματος, από «ουδέτερους» τεχνοκράτες και από μέγα μέρος των μήντια, εσωτερικεύθηκαν από τους πολίτες, με διπλή ζημιά: αφενός έχασαν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους, μειώθηκε η ενεργητικότητα η τόσο αναγκαία για υπέρβαση της κρίσης· αφετέρου, όλοι εστράφησαν εναντίον όλων. Πολύ περισσότερο, οι πολίτες καλούνται να πληρώσουν με το αίμα τους μια κρίση που δεν είναι δική τους, ή τουλάχιστον μόνο δική τους, χωρίς να βλέπουν εν εξελίξει ούτε δίκαιη κατανομή βαρών ούτε πειστικό σχέδιο ανάκαμψης. Αντ’ αυτών βλέπουν να επελαύνουν η ύφεση και η ανεργία, παγώνοντας αγορά, νοικοκυριά και ψυχές. Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση προωθεί περαίωση και ατιμωρησία, ο αντιπρόεδρος κραυγάζει «μαζί τα φάγαμε», ο πρωθυπουργός βγάζει πιστόλια και απειλεί «με την πατρίδα του μνημονίου ή εναντίον της», κόμματα ιδρύονται, πολιτευτές μετεγγράφονται σαν ποδοσφαιριστές, εξεταστικές διαδέχονται η μία την άλλη χωρίς κανένα αποτέλεσμα, το πολιτικό σύστημα άδει ενώ η χώρα βουλιάζει.
Είναι προφανές ότι τέτοια αντιμετώπιση του κοινωνικού σώματος, με τρυκ εξαπάτησης, επικοινωνιακούς εκβιασμούς και προπαγάνδα, δεν μπορεί να διαρκέσει για πολύ. Το πολύ, έως την τέταρτη δόση… Αλλωστε, είπαμε: η κρίση δεν είναι ελληνική. Ούτε η πολιτική-κοινωνική.
6 Σχόλια
Comments feed for this article
26 Νοεμβρίου 2010 στις 8:37 μμ
Κοραής
Αγαπητέ Νίκο,
Δεν θα συμφωνήσουν όλοι μαζί σου.
Η κρίση, σε ό,τι μας αφορά, είναι ελληνική και είναι κυρίως κρίση παραγωγής και πολιτισμικού ελλείμματος της χώρας μας.
Το πρόβλημα της Ιρλανδίας δεν έχει σχέση με το δικό μας. Η Ιρλανδία έχει δεχθεί πλήγματα από το σκάσιμο της φούσκας των αμερικανικών εταιρειών υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας που είχαν επενδύσει εκεί και βέβαια είναι στόχος μερικών άλλων ευρωπαϊκών χωρών που θέλουν να κτυπήσουν το καθεστώς χαμηλής φορολογίας των επιχειρήσεων το οποίο φυσικά ευνοεί μόνο τους Ιρλανδούς και την παραγωγική μηχανή τους.
Στην Πορτογαλία κινδυνεύει το τραπεζικό σύστημα και αυτό σε συνέχεια απειλεί την Ισπανία η οποία είναι εκτεθειμένη σε τοξικά ομόλογα στις Πορτογαλικές τράπεζες. Γι’ αυτό άλλωστε πιέζεται σήμερα η Πορτογαλία να δεχθεί ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης ώστε να φρενάρει την κατάρρευση στην Ισπανία που λόγω μεγέθους είναι κρίσιμη παράμετρος στην οικονομία της Ευρώπης. Όμως και οι δύο αυτές χώρες επίσης διαφέρουν από την Ελλάδα: έχουν παραγωγικότητα, ενώ εμείς εισάγουμε ακόμη και πατάτες. Η Αργεντινή ξεπέρασε τη μεγάλη οικονομική κρίση του 2000 γιατί, ως χώρα με μεγάλη γεωργική παραγωγή, είχε πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο ακόμη και μέσα στην περίοδο της κρίσης. Εμείς έχουμε συντεχνίες και νοοτροπίες που μας καταδικάζουν και μόνη ελπίδα πια είναι η επιβολή από τα ίδια τα πράγματα (δηλαδή από τη “μισητή” τρόϊκα) αλλαγών σε θεσμούς και νοοτροπίες που μας έφεραν εδώ που είμαστε.
27 Νοεμβρίου 2010 στις 12:21 πμ
πανωλεθρίαμβος
Η κρίση δεν είναι ελληνική. Η κρίση είναι δομική. Η κρίση είναι συστημική. Η κρίση θα είναι διηνεκής. Ένας φαύλος κύκλος απ’ όπου δεν ξεφεύγει κανείς. Ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο αδιόρατο το αύριο. Ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο ρευστό το τοπίο. Όμως δεν δικαιούμαστε να έχουμε μια κρυφή ελπίδα;;;
27 Νοεμβρίου 2010 στις 6:17 πμ
skoug
Κοινός παρανομαστής της κρίσης, όπου αυτή εκδηλώθηκε το τραπεζικοπιστωτικό σύστημα. Στην Ελλάδα, για να έλθουμε στα καθ’ ημάς, καμιά παραγωγική διαδικασία δεν προχωράει χωρίς την πρέμβαση των τραπεζών που έχει καταστραφεί εξαιτίας των δανειοδτικών παρεμβάσεων των τραπεζών -διαβαζε Αγροτικής. Η εξάρτηση των αγροτών από την τράπεζα -ειδικά πριν μια δεκαετία περίπου- ήταν το ζητούμενο, καθώς αυτή μη έχοντας διάθεση για επένδυση επί της ουσίας, πουλάει χρήμα στους αγρότες με τοκογλυφικούς όρους και αποτέλεσμα η υποθηκευμένη περιουσία τους να κινδυνεύει και να βρίσκονται στον άσσο. Αντίθετα, η ενίσχυση της αγοροπωλησίας των ακινήτων, πίεζε σφυκτικά τον αγρότη, που, σε συνδυασμό με τις αγορανομικές ρυθμίσεις της Ευρώπης -απότοκος είναι η τρόικα- που ήταν σε βάρος των ελληνικών αγροτικών προϊόντων και των σχέσεων αγροτικής παραγωγής που ισχύουν στη χώρα μας, οδηγούνταν στην πώληση της γης τους και την εγκατάλειψη της δυναμικής καλλιέργεθας, Εξάλλου πατάτα εισάγουμε, γιατί κάθε είδους προστατευτισμός, έναντι Τουσκίας, Αιγύπτου κλπ. ελέγχεται από το ίδιο σύστημα. Το θέμα είναι ότι σε λίγο και λάδι θα εισάγουμε…
28 Νοεμβρίου 2010 στις 2:44 πμ
no frost
H αλλιώς παγκοσμιοποίηση της κερδοσκοπίας των τραπεζών. Δες τι λέει (μεταξύ άλλων) ο Ζίζεκ στο τελευταίο του άρθρο στην Le Monde Diplomatique:
«Τα κινήματα διαμαρτυρίας που ξέσπασαν φέτος στην Ευρώπη ενάντια στις πολιτικές της λιτότητας -στην Ελλάδα και στη Γαλλία κυρίως, αλλά σε μικρότερο βαθμό και στην Ιρλανδία, στην Ιταλία και στην Ισπανία- αποτέλεσαν την αφορμή για να εμφανιστούν δύο σενάρια. Το πρώτο, κατασκευασμένο από την εξουσία και τα μέσα ενημέρωσης, στηρίζεται στην αποπολιτικοποίηση της κρίσης: τα περιοριστικά δημοσιονομικά μέτρα που επιβάλλουν οι κυβερνήσεις δεν προβάλλονται ως πολιτική επιλογή αλλά ως μια τεχνική απάντηση που πρέπει να δοθεί στις πιεστικές απαιτήσεις που προκαλούν τα χρηματοοικονομικά προβλήματα. Υποστηρίζεται, δε, ότι, εάν επιθυμούμε τη σταθεροποίηση της οικονομίας, πρέπει να σφίξουμε το ζωνάρι. Το άλλο σενάριο, εκείνο που ασπάζονται οι απεργοί και οι διαδηλωτές, θεωρεί ότι τα μέτρα λιτότητας δεν είναι τίποτε άλλο από ένα εργαλείο που χρησιμοποιεί το κεφάλαιο για να ξηλώσει και τα τελευταία απομεινάρια του κράτους πρόνοιας. Στη μία περίπτωση, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο παρουσιάζεται ως διαιτητής, ο οποίος επιδιώκει με ζήλο να επιτύχει τον σεβασμό της τάξης και της πειθαρχίας· στη δεύτερη περίπτωση, υποδύεται άλλη μια φορά τον χωροφύλακα του παγκοσμιοποιημένου χρηματοοικονομικού τομέα.
Οσο κι αν κάθε μία από αυτές τις δύο οπτικές εμπεριέχει κάποια ψήγματα αλήθειας, είναι εξίσου απόλυτα λανθασμένες. Είναι προφανές ότι η αμυντική στρατηγική των ευρωπαίων ηγετών δεν λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι το τεράστιο έλλειμμα των κρατικών προϋπολογισμών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα δεκάδες δισεκατομμύρια που καταβρόχθισε η διάσωση των τραπεζών, όπως επίσης και το γεγονός ότι οι πιστώσεις που δόθηκαν στην Αθήνα θα χρησιμοποιηθούν κατά κύριο λόγο για την αποπληρωμή του χρέους της στις γερμανικές και στις γαλλικές τράπεζες. Ο μόνος λόγος για τον οποίο χορήγησαν βοήθεια στην Ελλάδα ήταν για να συνδράμουν τον ιδιωτικό τραπεζικό τομέα. «
28 Νοεμβρίου 2010 στις 9:24 μμ
gritz
Αλήθεια είναι ότι και οι 2 οπτικές που αναφέρει ο/η no frost είναι λανθασμένες. Κυρίως επειδή στηρίζονται αμφότερες στην παρωχημένη και αναληθή πλέον υπόθεση, ότι οι διάφορες Ευρωπαικές οικονομίες, Βορρά ή Νότου, είναι ακόμη αυτόνομες «εθνικές οικονομίες» με την παλαιότερη έννοια, όπως π.χ. είναι ακόμη και σήμερα οι οικονομίες λατινοαμερικανικών ή ασιατικών χωρών (ή σε κάποιο βαθμό και των ΗΠΑ).
Πολλά συνηγορούν ότι υπάρχει ήδη πολύ μεγάλη (και ανεπίστρεπτη}αλληλοσύμπλεξη των εθνικών οικονομιών Ευρωζωνικών χωρών, και ακόμη μεγαλύτερη των τραπεζικών συστημάτων (εδώ συμπεριλαμβάνεται μάλλον και της Ελβετίας, και σε αρκετό βαθμό του Ηνωμένου Βασιλείου).
Για τον λόγο αυτό, είναι μάλλον μη ρεαλιστικές και προδίδουν άγνοια της πραγματικότητας (όταν δεν διατυπώνονται για εντελώς διαφορετικούς, εργαλειακά χρησιμοθηρικούς λόγους), οι αγγλοσαξωνικής συνήθως προελεύσεως γνώμες οικονομικών επιστημόνων ή «ανθρώπων της αγοράς», που θεωρούν πιθανή, αναπόφευκτη ή και ευκταία την χρεωκοπία ή παύση πληρωμών του Δημοσίου της Ελλάδας, της Ιρλανδίας ή άλλων μεμονωμένων Ευρωζωνικών χωρών, χωρίς καταστροφικές συνέπειες για όλη την Ευρωζώνη και πολύ ευρύτερα.
Έτσι, το κείμενο του nikoxy είναι εύστοχο, ο δε τίτλος απολύτως εύστοχος. Μερικές επισημάνσεις μόνον, για διερεύνηση:
1. Ιδιομορφίες υπάρχουν. Η Ιρλανδική κρίση είναι κυρίως σκάσιμο της στεγαστικής – χρηματοπιστωτικής φούσκας, μοιάζει με την Αμερικανική του 2008. Αλλά έπαιξαν ρόλο και οι χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές, που δεν επέτρεψαν να σχηματισθεί δημοσιοιοικονομικό απόθεμα στην εποχή των παχειών αγελάδων. Κάτι που έγινε βέβαια στις λίγες εκείνες χώρες που έχουν πολύ ψηλότερους φορολογικούς συντελεστές και παράδοση «αντικυκλικής» οικονομικής παρέμβασης του κράτους (π.χ. Σκανδιναβικές, Γερμανία – τα μέτρα λιτότητας Σρέντερ το 2004 εμπόδισαν την υπερθέρμανση και τη δημιουργία φούσκας στη φάση της ανόδου).
2. Η Ελλάδα έχει κυρίως κρίση δημοσιοικονομικής ισορροπίας: Ανεξέλεγκτα ανοδικές Δημόσιες δαπάνες (βλ. τη …νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση 2004 – 2009), με ταυτόχρονη κατάρρευση των Δημοσίων εσόδων (πλήρη ανεπάρκεια του φοροσυλλεκτικού συστήματος).
3. Η δική μας στεγαστική φούσκα ξεφουσκώνει αργά και οι τράπεζες προλαβαίνουν μάλλον να οχυρωθούν. Έσκασε όμως απότομα (και για λόγους ψυχολογικούς) η τερατώδης καταναλωτική μας φούσκα και αυτό θα ταλαιπωρήσει αφάνταστα το (μεγάλο) εσωστρεφές τμήμα της ιδιωτικής οικονομίας.
4. Παρά τα θρυλούμενα, και η «ύφεση» είναι «φυσιολογικό» οικονομικό φαινόμενο: Όσο και η «ανάπτυξη». Ότι ανεβαίνει κατεβαίνει. Στο θέμα αυτό, ο πολιτικο-οικονομικός διάλογος κινείται μονίμως μέσα στο πεδίο της ψευδούς συνείδησης.
5. Υπάρχουν τομείς του ευρύτερου Δημόσιου τομέα (κυρίως στις λεγόμενες ΔΕΚΟ) που λειτουργούσαν επί δεκαετίες ως πελατειακές μηχανές Δημόσιας σπατάλης και μεταφοράς πόρων από τους μή προνομιούχους προς τους προνομιούχους.
6. Οι αντιδράσεις από το πολιτικό προσωπικό είναι άκρως αντιφατικές και ανορθολογικές: Βλ. από τη μία πλευρά «περαίωση», από την άλλη το στρουθοκαμηλισμό γύρω από το μηχανισμό του χρέους και γύρω από τη θέση μας στην ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση, χωρίς αποκατάσταση επαρκούς και δίκαιου φοροεισπρακτικού μηχανισμού, κάθε απόπειρα δημοσιοικονομικής εξυγίανσης είναι ματαιοπονία.
7. Το μεγαλύτερο έγκλημα των Τραπεζών ήταν το τρομπάρισμα αέρα στη φούσκα της κατανάλωσης και των ακινήτων, για τη δημιουργία πλασματικού πλούτου (και bonus-prim των σοβιετικού τύπου στελεχών). Τώρα που ο αέρας χάθηκε, το κενό καλούνται να το καλύψουν οι Δημόσιοι προυπολογισμοί: Αυτός έιναι ο βασικός μηχανισμός της κρίσης σε Αμερική και Ευρώπη.
8. Μεγάλο μέρος του Ελληνικού (και Ιρλανδικού κτλ) Δημόσιου χρέους σε ομόλογα, το έχουν Τράπεζες της Γαλλίας, Γερμανίας κτλ, τυπικά «ιδιωτικές», αλλά στην πραγματικότητα κρατικά ελεγχόμενες.
Αυτό, και πολλά άλλα, κάνουν την οικονοιμική αλληλοσύμπλεξη των Ευρωπαικών χωρών ακόμη μεγαλύτερη και το σύνολο της Ευρωζώνης – και όχι μόνον – μία «Κοινότητα πεπρωμένου» (Schiksalgemeinschaft κατά τον Konrad Adenauer), και από άποψη οικονομική, και όχι μόνον πολιτική.
Άν «πέσει» μία χώρα, «πέφτουν» όλες: When Rome falls, so falls the world.
29 Νοεμβρίου 2010 στις 7:40 μμ
S G
Δεν ειναι οτι δεν κατανοω την αναγκη διαφορων ανθρωπων στην Ελλαδα να απαλλαγουν απο το αγος της καταρρευσης, βρισκοντας άλλα παραδειγματα. Μου θυμιζει λιγο ποσο εσπευσαν οι Γερμανοι να μιλησουν για εθνοκαθαρση στα Βαλκανια στους Γιουγκοσλαβικους πολεμους.
Κιομως, η ελληνικη κριση ειναι τυπικα ελληνικη. Φαγαμε, σπαταλησαμε, κρατησαμε το χρεος για χρονια σε υπεργοκα επιπεδα και τωρα μας ηρθε ο λογαριασμος.
Η Ιρλανδια αντιθετα ειχε χρεος καπου 25% του ΑΕΠ το 2007! Δεν πληρωνει κρατικες σπαταλες, αλλα την διατρηση μιας φουσκας στα ακινητα και την πλημμελη ρυθμιση του τραπεζικου τομεα.
επειδη τα προβληματα ειναι τοσο διαφορετικα, πολυ διαφορετικη ειναι και η λυση και διαφορετικη θα ειναι η πορεια των χωρών στο μελλον. Δεν εχει νοημα να ψαχνουμε για παρηγορια στην Ιρλανδια, η παρηγορια θα πρεπει να ερθει απο μας, απο τα μετρα που θα λαβουμε να αλλαξει η πορεια της χωρας.
Παρεπιμπτοντως:
«τα ελλείμματα του Νότου είναι πλεονάσματα του Βορρά»
αυτο δεν εχει κανενα λογο να ειναι αληθεια, τοσο στο εμπορικο ελλειμμα οσο περισσοτερο στο δημοσιονομικο. Η μεν ευρωζωνη ειναι ανοιχτο συστημα, αρα μπορει να εχουμε ολοι εμπορικο ελλειμμα ή να εχουμε ολοι πλεονασμα.
Το δε δημοσιονομικο ειναι ακομα πιο προφανες, μπορει να εχουν ολοι ελλειμμα ακομα και κλειστο συστημα να ηταν η καθε χωρα: θα χρωστουσαν απλα στους πολιτες τους.