Από καιρό με τριβελίζει ένα θέμα· να το πω, να το γράψω. Το πλαγιοκοπώ, το μισολέω, το ψιθυρίζω εδώ κι εκεί. Αλλά δεν το θέτω ευθέως. Από ντροπή, από φόβο, ή επειδή μας υπερβαίνει όλους, και τον γράφοντα και τους αναγνώστες.
Η αγάπη.
Τις ημέρες του Πάσχα στο νησί διάβασα δύο βιβλία, παράταιρα· και τα δυο με ώθησαν να ξεπεράσω τους ενδοιασμούς και να ακραγγίξω το θέμα. Ηταν ο πολυφίλητος Βαρδιάνος στα Σπόρκα, του νησιώτη Παπαδιαμάντη· και η Ρευστή Αγάπη του Ζίγκμουντ Μπάουμαν. Και τα δυο μιλούν για την αγάπη, ρητά ο Πολωνός, υπόρρητα ο Σκιαθίτης. Μιλούν για το μέγα σκάνδαλο, για το μυστήριο, για την ιδρυτική συνθήκη της ανθρωπινότητας. Ακούγοντας τις φωνές τους, αναθάρρησα. Και ιδού, παραθέτω, μοιράζομαι ήχους, εικόνες και στοχασμούς.
Ακούω τους κλήρες, τους αγυιόπαιδες να μηνούν στη θεια–Σκεύω τη Σαβουρόκοφα ότι ο γιος της στέκει άρρωστος στην καραντίνα. Βλέπω τη Σκεύω να προσεύχεται μες στη νύχτα, στο νησί του πόνου, πάνω στους τάφους της μητρός και του βρέφους που τους έφθειρεν ο λοιμός. Ακούω τους διαλόγους του ιατρού Βουντ (ντας ιστ λέμπεν!) και της Σκεύως με τον μοναχό Νικόδημο· τους μονολόγους του ερημίτη: Η Μπαμπή μου δείχνει το δρόμο… Ακούμε τους γλυκείς θρήνους της γκάιντας του Αγκόρτσα, να θωπεύουν τα πνεύματα των κεκοιμημένων· ακολουθούμε τη Σκεύω στις ευχές της υπέρ των τυραννισμένων.
Ολη η αφήγηση, η οιονεί ηθογραφική, μιλάει για τη δύσκολη προσφορά της αγάπης, για τη συνύπαρξη μιαρών και νοικοκυραίων, για το λαό και το γκουβέρνο, για τη ζωή που αναδεικνύει δυσχέρειες και πάθη, και τη ζωή που οικονομεί εντέλει τις κακίες και σκεπάζει και παρηγορεί. Ολοι κάτι δίνουν. Και στο τέλος, με απώλειες και με απουσίες, το μόλυσμα σκορπίζει, τα καράβια καθαρισθέντα αποπλέουν, και οι ερημίτες γυρνούν στην προσφιλή τους ερημία. Σαν αεράκι η ζωή.
Ο Πολωνός, τώρα. Θυμάται μια παλιά ιστορία: «Οταν ο σοφός ερμηνευτής του Ταλμούδ Ραββί Χιλέλ προκλήθηκε από έναν υποψήφιο προσήλυτο να εξηγήσει τη διδασκαλία του Θεού στο διάστημα που ο προκαλών θα μπορούσε να στέκεται στο ένα του πόδι, έδωσε ως μόνη πλην ολοκληρωμένη απάντηση, απάντηση που συνοψίζει το σύνολο των θείων εντολών, την πρόταση “αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν”».
Σχολιάζει ο Μπάουμαν: «Η αποδοχή μιας τέτοιας εντολής συνιστά άλμα πίστεως· άλμα αποφασιστικό, διά του οποίου ο άνθρωπος (…) μετατρέπεται στο “αφύσικο” ον που είναι κάθε άνθρωπος – σε αντίθεση με τα ζώα (και με τους αγγέλους ακόμη, όπως παρατήρησε ο Αριστοτέλης».
Συμπεραίνει: «Η αποδοχή του κανόνα να αγαπάς τον πλησίον σου είναι η γενέθλια πράξη της ανθρωπότητας».
Πόσο αποδεχόμαστε σήμερα τον «αφύσικο» κανόνα της αγάπης; Ποιος τολμά να μιλήσει δημοσίως για την αγάπη αν δεν είναι επαγγελματίας ιεροκήρυκας ή γκουρού; Ούτε στις μικρές ώρες του μεθυσιού… Μόνο στο ντιβάνι του ψυχοθεραπευτή, σαν φτάσουμε ραγισμένοι, μουσκεύουμε με δάκρυα τον απολεσθέντα κήπο και ικετεύουμε η αγάπη να μας τυλίξει ξανά· όπως μουσκεύουν οι εξομολογούμενοι και οι ασκητές· σαν τον Πασκάλ και τον Αυγουστίνο.
Αγάπη σημαίνει δόσιμο, δέσμευση, εξάρτηση· ηθική ευθύνη. Πόσο ντεμοντέ και αφελή ακούγονται… Ο Μπάουμαν σταχυολογεί ακούραστα από την τρέχουσα κληρονομιά, από συγγραφείς των νεότερων χρόνων, για να ξαναπεί τα μεγάλα αυτονόητα των μυστικών. Παραθέτει τον Καντ, τον Λέσινγκ, τον Φρόιντ, τον Λεβινάς, τον Χάιντεγκερ, την Αρεντ, τον Γκάνταμερ· από τον τελευταίο αλιεύει: η αμοιβαία κατανόηση παρακινείται από τη «συγχώνευση οριζόντων». Η συγχώνευση είναι αδιανόητη χωρίς κοινό χώρο, προσθέτει· κι εμείς τον βλέπουμε να συναντά από άλλους δρόμους την καθ’ ημάς αλληλοπεριχώρηση. Ο ένας προσφέρει χώρο στον άλλο, μπαίνει στη θέση του, τον συμπονά. Και οι δύο μαζί ανθούν.
Συμπάθεια, εμπάθεια, ενσυναισθησία, αλληλοπεριχώρηση – πόσα φανερώματα έχει αυτή η «αφύσικη» υπακοή στην ηθική επιταγή «αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν»…
Και πόσο καίρια είναι η υπόμνηση της ακερδούς προσφοράς της θειας–Σκεύως, του πάτερ Νικόδημου και του ιατρού Βίλελμ Βουντ. Το βεβαιώνουν ο Λεβινάς, ο Γκάνταμερ και η Αρεντ…
Eνα Bλεμμα, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 30.04.06
5 Σχόλια
Comments feed for this article
18 Οκτωβρίου 2006 στις 1:40 πμ
Ξενοφών Βουρλιώτης
Έχω την εντύπωση ότι τέτοιες οδυνηρές ψηλαφήσεις δεν μπορούν πια να μας οδηγήσουν σήμερα σε ασφαλή, απτά προσωπικά «αποτελέσματα» , αν δεν έχουμε προηγουμένως επισκεφθεί τους μόνους, κατά την ταπεινή μου γνώμη, πεντακάθαρους, σύγχρονους καθρέπτες της τρέχουσας παραληρηματικής πραγματικότητας η οποία βεβαίως, μας αποξηραίνει όλους και οι οποίοι ευτυχώς έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά. Εννοώ τον μέγα Ισαάκ Μπάσεβις Σίγκερ (βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας 1998) που έγραψε στα ξεχασμένα γίντις, διάλεκτο εβραϊκή, που έζησε στην Πολωνία και τον πολύ νεώτερό του, εν ζωή ευτυχώς, γάλλο Μ. Ούελμπεκ που ζει σήμερα στην Ιρλανδία. Τους γνώρισα και τους δυο από τον κύριο Χρήστο Γιανναρά, και τον ευγνωμονώ και γι αυτό, όταν αναφέρθηκε σ’ αυτούς πρόσφατα σε δύο του επιφυλλίδες στην Καθημερινή. Αποτελούν και οι δύο τους πιο καίριους και ξεκάθαρους φάρους – καθρέφτες της σημερινής αταυτοποίητης, αδιέξοδης πραγματικότητας, άν και εκ διαφορετικής αφετηρίας ορμωμένοι. Ενδεικτικά αναφέρω την σχεδόν απόλυτη ομοιότητα τους πρώτου κεφαλαίου – διηγήματος του Σίνγκερ στο βιβλίο του «Το δικαστήριο του πατέρα μου» (εκδόσεις του βιβλιοπωλείου της Εστίας), με το διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο γάμος του Καραχμέτη». Η διαφορά τους έγκειται μόνον στην αγιοποίηση της γριάς συζύγου του Καραχμέτη από τον σκιαθίτη Ντοστογιέφσκι στο τέλος, ενώ στον ίδιο θεματικά Σίνγκερ παραμένει συνειδητά αχαρακτήριστη και μετέωρη η εξέλιξη, παραστατικά μόνο δοσμένη για να τη χαρακτηρίσει ο αναγνώστης μόνος του αργότερα σιωπηρά. Το συγκλονιστικό εξ άλλου, είναι ότι βλέπει κανείς εκεί, πως ρίζες Χριστού υπάρχουνε παντού, σε οποιαδήποτε παράδοση κι αν βρίσκεται κανείς, αρκεί να υπάρχει απλώς εντιμότητα και κοίταγμα στον καθρέφτη καθαρό, όσο γίνεται, χωρίς ντροπή, αλλά με ταπείνωση, χαρισμένης οπωσδήποτε, και μόνον, αυτογνωσίας.
Σας ευχαριστώ πολύ
Ξενοφών Βουρλιώτης
18 Οκτωβρίου 2006 στις 2:38 πμ
Aθήναιος
«Το συγκλονιστικό εξ άλλου, είναι ότι βλέπει κανείς εκεί, πως ρίζες Χριστού υπάρχουνε παντού, σε οποιαδήποτε παράδοση κι αν βρίσκεται κανείς, αρκεί να υπάρχει απλώς εντιμότητα και κοίταγμα στον καθρέφτη καθαρό, όσο γίνεται, χωρίς ντροπή, αλλά με ταπείνωση, χαρισμένης οπωσδήποτε, και μόνον, αυτογνωσίας».
Με συγχωρείτε κιόλας και με κάθε σεβασμό, αυτά τα λέτε στα σοβαρά; Στ’αληθεια πιστεύετε πως στην Ιστορία ήταν ο Ιησούς αυτός που έθεσε πρώτος τα ζητήματα αυτά;
Πώς λέτε ότι οι ρίζες του Ιησού βρίσκονται σε κάθε παράδοση όταν είναι ο Ιησούς αυτός που δανείστηκε από τις παραδόσεις των λαών.
Η μόνη καινοτομία του Χριστιανισμού ήταν η έννοια της μετάνοιας. ΤΙΠΟΤΕ ΑΛΛΟ που και αυτό κάπου θα υπήρχε γιατί είπαμε πως ο Παύλος ήταν μάγκας αλλά δεν εφηυρε και τίποτε μόνος του.
Ο ιδρυτής του Χριστιανισμού, ο Παύλος, απλά, ήταν o πρώτος PR consultant της Ιστορίας.
In- Δεν είμαστε στο Ιράν για να πουλάτε παραμύθια σε αγράμματους-mode
18 Οκτωβρίου 2006 στις 10:48 πμ
Aθήναιος
Ξαναδιαβάζοντας το σχόλιό σας, νομίζω πως σας παρερμήνευσα.Λέτε ακριβώς το αντίθετο απο αυτό που κατάλαβα εγώ δλδ επανέλαβα με άλλα λόγια αλλά και με αρκετή σάλτσα αγένειας τη δική σας σκέψη, με συγχωρείτε.
20 Οκτωβρίου 2006 στις 1:16 πμ
Ξενοφών Βουρλιώτης
Το ήθος της χαμένης αξιοπρέπειας!… Ποιός το έχασε για να το βρίσκετε εσείς!… Συγχαρητήρια!… Τόσο σπάνιο εν τη ανυπαρξία του σήμερα!
Και κάποιος άλλος θα συμπλήρωνε: Γι αυτό ας πάψουμε πια να είμαστε γκρινιάριδες μ’ αυτόν το Λαό!…
31 Οκτωβρίου 2006 στις 4:51 πμ
Nαπολέων Παπαδόπουλος
…’Nτάξει καλέ, μή βαράτε άλλο, δέν αντέχω. Οι ρίζες τού Χριστού βρίσκονται παντού (εκτός από τόν καθ’ ημέραν βίον, εδώ καί χιλιετίες…) δέν διαφωνώ, όμως τίς ρίζες τού ανθρώπου, τού μόνου εχθρού τής φύσης, λέει μιά ταμπέλλα στό χωριό μου, όπως σήμερα έχουν διαμορφωθεί, ποιός θά τίς ξερριζώσει;
Ποιός, ποιοί, ποιές, ποιά, πώς, πότε; Λύστε μου τήν απορία.
Αφού όμως αγαπητοί Νίκο καί Ξενοφώντα μάς κατεβάσατε τή …μισή Ευρώπη εγώ θά σάς κατεβάσω ένα ποίημα τού αυστραλού σκιτσογράφου/φιλοσόφου Leunig:
LOVE AND FEAR
There are only two feelings. Love and fear.
There are only two languages. Love and fear.
There are only two activities. Love and fear.
There are only two motives, two procedures,
two frameworks, two results. Love and fear.
Love and fear.
Μετάφραση μάλλον δέν σάς χρειάζεται… ‘Αν παρ’ ελπίδα ναί, στείλτε μου ένα Email..
αγάπη – αφοπλισμός – ειρήνη
Ναπολέων