You are currently browsing the tag archive for the ‘Μέρκελ’ tag.
Πρώτες σκέψεις, χθες βράδυ, 9-11 μμ, εκφωνημένες στα ερτζιανά:
1. Οι δανειστές σπρώχνουν άλλη μια κυβέρνηση στον γκρεμό, κατ’ αναλογίαν με το φθινόπωρο 2011, όταν στην Ελλάδα επεβλήθη η υπερψήφιση και ολολκλήρωση του PSI, από κυβέρνηση ειδικού σκοπού.
2. Την ώρα που το Eurogroup έδινε δίμηνη παράταση, η κυβέρνηση επέσπευσε την προεδρική εκλογή. Ωστε στο δίμηνο, αν ψηφιστεί πρόεδρος, να χωρέσουν
(α) η επιβολή των υπολειπόμενων μέτρων
(β) η επιβολή των όρων-μέτρων για το δεύτερο Μνημόνιο-Πιστωτική Γραμμή Στήριξης κλπ.
3. Τούτων δοθέντων:
Υπερψήφιση Προέδρου ισοδυναμεί με Υπερψήφιση μέτρων και Μνημονίου 2.
4. Αν δεν ψηφιστεί πρόεδρος, τότε η διπλή εκκρεμότητα των δανειστών μεταφέρεται στην επόμενη κυβέρνηση. Το πλαίσιο έχει τεθεί.
5. Ο όλος χειρισμός του ελληνικού προβλήματος διεξάγεται εν μέσω πανευρωπαϊκής θύελλας:
5α. Στην Ιταλία, υποβαθμισμένη ήδη πιστοληπτικά σε ΒΒΒ, φουντώνει η ρητορική για Italexit.
5β. Η Μέρκελ επικρίνει Γαλλία και Ιταλία για ατελή μέτρα λιτότητας. Γαλλία και Ιταλία αντιδρούν.
5γ. Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί την ευρωζώνη για ύφεση και αποπληθωρισμό και υποδεικνύει αλλαγή πλεύσης.
5δ. Το σημαντικότερο ίσως: Ο Ντράγκι της ΕΚΤ υπαινίσσεται ότι θα συνεχίσει την ποσοτική χαλάρωση ακόμη και χωρίς την ομόφωνη γνώμη όλων των μελών του Συμβουλίου του (δλδ των Γερμανών).
Αρχές Ιανουαρίου πιθανότατα θα δούμε αγορά ιταλικών ομολόγων.
6. Δυστυχώς, υπό αυτές τις συνθήκες, το πρόσωπο του Προέδρου καταλήγει να μην έχει σημασία.
H κυβερνητική κρίση στη Γαλλία σημαίνει ίσως το τέλος μιας σιωπηρής αποδοχής της γερμανικής ηγεμονίας κατά τον χειρισμό της κρίσης στην ευρωζώνη. Οι σκληρές επικρίσεις του υπουργού Οικονομίας Αρνό Μοντμπούρ κατά του Βερολίνου και ειδικά κατά της καγκελαρίου Μέρκελ, μπορεί να τον απομακρύνουν από την κυβέρνηση, αλλά δείχνουν ότι η άκριτη υποταγή στις γερμανικές δοξασίες περί θεραπείας της ύφεσης με περιορισμό των ελλειμμάτων οδεύει προς το τέλος της.
Η σφοδρή κριτική του Μοντμπούρ, όπως δημοσιεύθηκε στη «Le Monde», είναι φανερό ότι δεν γίνεται για εσωτερική κατανάλωση· εκφράζει την αγωνία των Γάλλων, που απειλούνται από ύφεση και ανεργία, και την ανάγκη τους να εφαρμόσουν μια πολιτική αφιστάμενη από τη γερμανική ορθοδοξία. «Η πολιτική μείωσης των ελλειμμάτων είναι ένας οικονομικός παραλογισμός καθώς, αφού καταπνίγουν την ανάπτυξη, δεν επιτυγχάνουν τους ίδιους τους στόχους τους, εξαιτίας της μείωσης της δραστηριότητας», επέμενε χθες ο Μοντμπούρ ενώ ουσιαστικά παραιτούνταν. Το Σάββατο ήταν αναλόγως σαφής: «Η Γερμανία έχει πιαστεί στην παγίδα της πολιτικής της λιτότητας που επέβαλε σε όλη την Ευρώπη… Όταν λέω Γερμανία, εννοώ τη γερμανική Δεξιά που υποστηρίζει την Αγγέλα Μέρκελ… Η Γαλλία δεν μπορεί πλέον να άγεται και να φέρεται… Έχουμε δύο προβλήματα: την ευρωπαϊκή δημοσιονομική πολιτική, με τη συσσώρευση σχεδίων λιτότητας σε όλες τις χώρες της Ένωσης, και τη νομισματική πολιτική, η οποία είναι υπερβολικά κλειστή. Τα διδάγματα της δεκαετίας του 1930 θα πρέπει να μας κάνουν να καταλάβουμε ότι η ανεργία είναι αυτή που προκαλεί σκλήρυνση και άνοδο της βίας στις ευρωπαϊκές κοινωνίες».
Αλλά και ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μισέλ Σαπέν άσκησε παρόμοια κριτική, μιλώντας στην ιταλική εφημερίδα «La Reppublica»: «Η ευρωζώνη κινδυνεύει να εγκλωβιστεί σ’ έναν φαύλο κύκλο ασθενούς ή αρνητικής ανάπτυξης. Πρέπει οπωσδήποτε να επιβραδύνουμε το ρυθμό μείωσης των ελλειμμάτων».
Ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ρέντσι, αντιμέτωπος με την ύφεση αλλά και το πρωτοφανές κύμα προσφύγων από το Μαγκρέμπ και τη Μέση Ανατολή, φαίνεται να συμφωνεί περισσότερο με τον Μοντμπούρ, παρά με τον διστακτικό πρόεδρο Ολάντ. Καίγεται να επιτύχει μια κάποια ανάκαμψη της χειμαζόμενης οικονομίας του και όχι να κατεβάσει το έλλειμμα κάτω από ο όριο-φετίχ του 3%. Ρέντσι και Μοντενμπούρ φαίνεται να συμμερίζονται ασμένως τις πικρές διαπιστώσεις για την Ευρώπη, που έκαναν οι νομπελίστες οικονομόλογοι στο καθιερωμένο συνέδριό τους στο Λιντάου, ενώπιον της κυρίας Μέρκελ.
«Οι ιστορικοί θα ρίξουν πίσσα και πούπουλα στους Ευρωπαίους κεντρικούς τραπεζίτες» είπε ωμά ο Πίτερ Ντάιαμοντ του ΜΙΤ, ειδικός στην ανεργία. «Οι νέοι Ευρωπαίοι που αναζητούν εργασία εν μέσω ύφεσης θα επηρεαστούν για δεκαετίες. Πρόκειται για ένα τρομακτικό αποτέλεσμα και είναι εντυπωσιακό πόσο λίγες αντιδράσεις έχουν προκληθεί για πολιτικές που είναι τόσο εκπληκτικά καταστροφικές», πρόσθεσε. Και ο Τζόζεφ Στίγκλιτς: «Η Ευρωζώνη απειλείται από μια ύφεση, που μπροστά της θα ωχριούν οι χαμένες δεκαετίες της Ιαπωνίας… Δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος για το μέλλον της νομισματικής ένωσης, με δεδομένο ότι ακολουθούν οι οικονομικές επιπτώσεις των γεωπολιτικών στρεβλώσεων».
Η καγκελάριος Μέρκελ υπερασπίστηκε την πολιτική της στο Λιντάου, αλλά όπως παρατήρησε ένας Γερμανός σχολιαστής στη Die Welt, «o Στίγκλιτς έχει τους αριθμούς με το μέρος του». Κυρίως: Εφεξής η καγκελάριος δεν θα έχει απέναντί της αδύναμες κυβερνήσεις μικρών χωρών, αλλά τη Γαλλία, την Ιταλία, και βέβαια την σκληρή πραγματικότητα της ύφεσης, της ανεργίας, του αποπληθωρισμού, ου μην αλλά και την γεωπολιτική: το οδυνηρό τίμημα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Στο ευρωπαϊκό Game of Τhrones τώρα κορυφώνεται ο κύκλος «Winter is coming».
Η προεκλογική συζήτηση και η μετεκλογική πορεία της Γερμανίας ουδέποτε απασχόλησε την Ελλάδα ή και την Ευρώπη τόσο έντονα όσο τώρα. Ευλόγως. Ουδέποτε η γερμανική πολιτική βούληση επηρέαζε τόσο έντονα τις τύχες των Ευρωπαίων όσο τώρα ― εκτός των δύο μεγάλων πολέμων του 20ού αιώνα. Ουσιαστικά, το φλέγον δεν είναι καν η προεκλογική συζήτηση, αλλά το πώς σκέφτονται πολιτικά οι Γερμανοί, κυρίως πώς βλέπουν την Ευρώπη και τους εαυτούς τους μέσα σ’ αυτήν.
Η σκέψη, η στάση, το φαντασιακό των Γερμανών, αυτών των Γερμανών, δύο γενιές μετά την πτώση του Βερολίνου και μιάμιση δεκαετία μετά την ενοποίηση, μάς είναι λίγο-πολύ άγνωστα, ή τουλάχιστον μας προβληματίζουν. Η Ανγκελα Μέρκελ, πρώην Ανατολική και μέλος της κομμουνιστικής νεολαίας, δεν φέρει την πολιτική και πνευματική σκευή του Βίλυ Μπραντ, του Χέλμουτ Σμιντ ούτε καν του Χέλμουτ Κολ. Κανείς από τη σημερινή πολιτική ελίτ της Γερμανίας δεν μοιράζεται τα βιώματα των παλαιών ηγετών της Δυτικής Γερμανίας, άρα ούτε και τις πολιτικές σκέψεις τους. Ο διακεκριμένος κοινωνιολόγος Ούλριχ Μπεκ αναλύοντας την πολιτική της συμπατριώτισσάς του καγκελαρίου, τη χαρακτηρίζει «μερκιαβελισμό»: επιδιώκει να τη φοβούνται στο εξωτερικό και την αγαπούν στο εσωτερικό. Αυτό δεν μπορούσε να το διανοηθεί ο Αντενάουερ, ούτε ο Βίλυ Μπραντ που γονατιστός στη Βαρσοβία ζητούσε συγγνώμη για το Ολοκαύτωμα.
Η πολιτική ατζέντα στη Γερμανία διαμορφώνεται για εσωτερική κατανάλωση· όπως και εδώ εξάλλου, έως ότου ξέσπασε η κρίση και σάρωσε την επαρχιακή μας μακαριότητα. Οι ηγέτες της Γερμανίας λένε στον λαό ό,τι τον καθησυχάζει και αφήνουν τα δαιμόνια του ταραγμένου κόσμου έξω από τα σύνορα. Η μνήμη, που τόσο βασάνισε τις πρώτες μεταπολεμικές γενιές, τώρα εξορίζεται· τη θέση της παίρνει ο υποκριτικός πραγματισμός και η ηθικολογία του περιχαρακωμένου μικροαστού. Ο,τι έγινε, έγινε, στο απώτερο παρελθόν, εμείς δουλέψαμε σκληρά και προκόψαμε, οι άλλοι είναι τεμπέληδες και αγνώμονες. Το στερεότυπο αυτό υφέρπει κάτω από τον ωμό πραγματισμό του υπουργού Σόιμπλε και την αμφισημία της καγκελαρίου Μέρκελ. Η εφημερίδα Die Zeit υπενθύμισε αυτές τις μέρες ότι η Γερμανία ορθοπόδησε μεταπολεμικά χάρη στο αμερικανικό Σχέδιο Μάρσαλ και στη διαγραφή των χρεών με τη Συμφωνία του Λονδίνου το 1953. (Θα προσθέταμε: χάρη και στην εργασία εκατομμυρίων μεταναστών από τον Νότο.) Δηλαδή, το γερμανικό θαύμα πυροδοτήθηκε με ό,τι αρνείται τώρα στους τεμπέληδες Νότιους ο Β. Σόιμπλε. Αυτή ακριβώς η μνήμη έχει διαγραφεί, του 1945, του 1953 αλλά και της πρόσφατης ενοποίησης· η μνήμη που έκανε τις ταινίες του Φασμπίντερ και του Βέντερς, τα βιβλία του Χ. Μπελ, τη ζωγραφική του Ρίχτερ, να συγκροτούν ευρωπαϊκό πολιτισμό, και όχι μόνο γερμανικό.
Αλλά όπως επισημαίνει ο επικριτής του Σόιμπλε, ο φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας, «η Γερμανία δεν χορεύει, λαγοκοιμάται πάνω σ’ ένα ηφαίστειο». Το ηφαίστειο είναι η ασύμμετρη Ευρώπη, η εξασθενημένη και παρακμάζουσα Ευρώπη, με το ογκούμενο έλλειμμα δημοκρατίας και τη ραγισμένη ταυτότητα, σε έναν κόσμο αυξημένης αβεβαιότητας και διακινδύνευσης.
H χθεσινή συνάντηση του Γάλλου προέδρου με την Γερμανίδα καγκελάριο στο Παρίσι ενδέχεται να σημαίνει μια ιστορική στροφή στην πρόσφατη ευρωπαϊκή πολιτική: όλοι εύχονται να τερματιστούν τα μέτρα λιτότητας που δοκιμάζουν τις αντοχές των κοινωνιών και των δημοκρατιών. Η καγκελάριος Μέρκελ χρειάζεται ευρωπαϊκή αποδοχή, ακόμη κι αν νικήσει στις γερμανικές εκλογές· και διαπιστώνει επίσης ότι η κρίση χτυπά και τη δική της πόρτα. Ποιον τεμπέλη του Νότου θα ψέξει γι’ αυτό; Η σώφρων συμπόρευση με τη Γαλλία, πρωτίστως, αλλά και με την ασταθή Ιταλία και την πληγείσα Ισπανία, είναι σαφώς προτιμότερη από την αντιπαράθεση με όλους και όλα. Από κοντά, και η αλλαγή στη ρητορική: όχι άλλη λιτότητα, τόνωση της απασχόλησης, ανοχή για τα ελλείμματα. Ακόμη και ο σκληρός κ. Σόμπλε αλλάζει τον λόγο του, ίσως διότι αισθάνεται ότι θα τον θυμούνται ως τον άκαμπτο, μοιραίο Γερμανό υπουργό Οικονομικών της ευρωπαϊκής Μεγάλης Υφεσης.
Η ανασύνταξη του γαλλογερμανικού άξονα φαίνεται ότι είχε σχεδιαστεί να εμφανιστεί πανηγυρικά στην 55η Μπιενάλε της Βενετίας. Στην φετινή διοργάνωση του σημαντικότερου θεσμού των εικαστικών τεχνών διεθνώς, Γερμανία και Γαλλία γιόρτασαν την 50ή επέτειο της Συνθήκης Φιλίας των Ηλυσίων, που συνήψαν ο Ντε Γκωλ και Αντενάουερ, και αντήλλαξαν τα περίπτερά τους, σε μια χειρονομία πολλαπλού συμβολισμού. Οι Γάλλοι αναπτύσσουν την έκθεσή τους στο γερμανικό κτίριο, και οι Γερμανοί στο παρακείμενο γαλλικό. Η πρωτοφανής αντιμετάθεση δεν σταματά εδώ. Με έκπληξη διαπιστώσαμε, κατά την αυτοψία μας, ότι η μεν Γαλλία εκπροσωπείται από τον Αλβανό καλλιτέχνη Ανρι Σαλά, η δε Γερμανία από τέσσερις καλλιτέχνες, εκ των οποίων κανείς δεν είναι Γερμανός! Στον κεντρικό χώρο δεσπόζει ο Κινέζος αντικαθεστωτικός σταρ Αi WeiWei, και μαζί του ένας Γαλλοϊρανός, μία Ινδή και ένας Αφρικανός.
Η καλλιτεχνική κριτική θα ακολουθήσει, αλλά η πρώτη αντίδραση είναι πολιτική: Τι θέλουν να δείξουν Γερμανοί και Γάλλοι; Προφανώς ότι η γαλλογερμανική φιλία υπάρχει, παρά τις δοκιμασίες των ετών της κρίσης· ότι ο ηγεμονικός άξονας στην Ευρώπη περνά πάντα από Βερολίνο και Παρίσι· ότι οι ηγεμόνες διατίθενται ευρύχωροι για τους Αλλους, κάτι για το οποίο κατηγορήθηκε ότι δεν είναι η Γερμανία πρόσφατα· ότι είναι ανοιχτοί στον κόσμο, σε όλες τις ηπείρους, κ.ο.κ.
Μετα-αποικιακές ενοχές, και αμηχανία επί του πολιτικού παρόντος, σχολίασαν πολλοί κακεντρεχείς στα βενετσιάνικα Τζαρντίνι. Ιδίως που ανάμεσα στα δύο περίπτερα του γαλλογερμανικού swap, εδέσποζε το βρετανικό περίπτερο, με Βρετανό καλλιτέχνη (Τζέρεμι Ντέλερ) και αμιγώς βρετανικό αυτοσαρκασμό για τον πόλεμο του κατεστημένου στο Ιράκ. Οι Βρετανοί, ενώπιον της πολυδιαιρεμένης και εξασθενημένης ηπειρωτικής Ευρώπης, αποστασιοποιούνται, βιτριολικοί και αυτάρκεις.
Για μια ακόμη φορά, η Μπιενάλε της Βενετίας με έργα τέχνης και δυναμικές τοποθετήσεις, εκφράζει τα πολιτικά ρευστά των μεγάλων και μικρών κρατών που συμμετέχουν, τους ανταγωνισμούς, τους διαγκωνισμούς, τις αυτοαφηγήσεις, τους αυτοπροσδιορισμούς, τις προσδοκίες. Οι υπουργοί, οι πρεσβευτές και οι μεγιστάνες του πλούτου με τα λαμπρά γιοτ, που συρρέουν κατά το τετραήμερο των προεγκαινίων, από προχθές έως το Σάββατο, πρωταγωνιστούν κι αυτοί μαζί με τους καλλιτέχνες στην αποτύπωση του παγκόσμιου πολιτικού χάρτη.
εικόνα: Αi WeiWei, at German Pavillion, 55th Venice Biennale.
O Ζαν Κλωντ Γιούνκερ επανέλαβε χθες μια πικρή διαπίστωση για τους Ελληνες: ότι πολλοί πλούσιοι δεν φέρονται πατριωτικά σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που περνάει η χώρα. Παρόμοια έχουν πει κατά καιρούς όλοι σχεδόν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, με προεξάρχοντες την καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ και τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Β. Σόιμπλε, αλλά και ο Γάλλος πρωθυπουργός Ερώ και ο πρώην καγκελάριος Σρέντερ.
Οι βολές των Ευρωπαίων κατά της πολιτικής και οικονομικής ελίτ της Ελλάδος πυροδοτούνται από γνώση συγκεκριμένων πράξεων και παραλείψεων. Γνωρίζουν περισσότερα από όσα λέγουν φανερά· γνωρίζουν λ.χ. τι πληροφορίες έχουν προσφέρει στις ελληνικές κυβερνήσεις για την πάταξη της μεγάλης φοροδιαφυγής και της έκνομης φυγής κεφαλαίων, και γνωρίζουν τι δεν έχει γίνει. Η δυσπιστία άρα που δείχνουν είναι σε μεγάλο βαθμό δικαιολογημένη: στρέφεται κατά των συνομιλητών τους, των Ελλήνων ηγετών, τους οποίους παρακολουθούν κατάπληκτοι να μην υπερασπίζονται λυσιτελώς τους συμπατριώτες τους, αλλά απεναντίας να τους επιβάλλουν άδικη και ατελέσφορη οριζόντια λιτότητα.
Η πρωτοφανής αιτίαση για έλλειψη πατριωτισμού αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα όταν προέρχεται από τον Ζ. Κλ. Γιούνκερ, τον φιλέλληνα ηγέτη του Λουξεμβούργου, έναν βετεράνο ευρωπαϊστή πολιτικό που γνωρίζει νοοτροπίες και πρόσωπα σε βάθος χρόνου. Την πικρή του κουβέντα άλλωστε συνόδευσε μια θερμή δήλωση φιλίας και υποστήριξης των Ελλήνων, και μια εξίσου βαρύνουσα κρίση για το περίφημο χάσμα Βορρά-Νότου στους κόλπους της Ευρώπης. «Η ΕΕ και η Ευρωζώνη θα ήταν ατελής χωρίς την Ελλάδα. Έχουμε γίνει αλαζόνες. Δεν γνωρίζουμε ιστορία. Δεν συμπαθούμε αυτούς που δεν είναι σαν εμάς… Αυτοί που βρίσκονται στον Βορρά και θεωρούν ότι είναι ενάρετοι, θα πρέπει να κοιτάξουν τα δικά τους δημοσιονομικά στοιχεία. Από την άλλη, οι χώρες του Νότου έχουν κάνει μεγάλες προσπάθειες για να ενταχθούν στην ΕΕ. Οι χώρες του Βορρά δεν είναι περισσότερο ενάρετες από τις χώρες του Νότου.»
Τα λόγια του έμπειρου και νηφάλιου Γιούνκερ είναι ό,τι θα περίμενε κανείς να ακούσει από έναν Ελληνα ηγέτη· εγκαρδιώνουν έναν λαό που στενάζει όχι μόνο από τις υλικές θυσίες αλλά και από τη στερεοτυπική λοιδορία και υποτίμηση, την εχθρότητα και την έλλειψη κατανόησης εντός της Ευρώπης. Αυτό άλλωστε είναι το χάσμα που πληγώνει την Ευρώπη: η έλλειψη κατανόησης, η αλαζονία, η αμοιβαία δυσπιστία, ο ανιστόρητος ηγεμονισμός σε συνδυασμό με την εξίσου ανιστόρητη εθελοδουλία. Ο Γιούνκερ, προερχόμενος από μια μικροσκοπική χώρα, υπενθυμίζει την κοινή μοίρα ισχυρών και αδυνάτων εντός του ευρωπαϊκού ολοκληρώματος: η Ελλάδα χρειάζεται την Γερμανία και την Ευρώπη, αλλά και η Γερμανία χρειάζεται την Ελλάδα, η Ευρώπη χρειάζεται την Ελλάδα, ιστορικά, γεωπολιτικά, στρατηγικά, οικονομικά· και την χρειάζεται ελεύθερη, ακέραιη, με αξιοπρεπείς, δημιουργικούς πολίτες.
Η Σύνοδος Κορυφής των ηγετών της ευρωζώνης απέφερε για τη χώρας μας ό,τι ανεμένετο: μια δήλωση συμπαθείας και στήριξης στις προσπάθειες δημοσιονομικής συμμόρφωσης προκειμένου να διασφαλιστεί το μέλλον της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Η τελευταία διαπίστωση είναι και η πιο σημαντική: το ανακοινωθέν συνδέει ευθέως την εκτέλεση ενός δυσεφάρμοστου προγράμματος με την παραμονή στην ευρωζώνη. Παρ’ όλες λοιπόν τις ευχές των κ.κ. Μέρκελ, Ολάντ και Μόντι για μη αποκοπή της χώρας από το ευρώ, καμία δέσμευση δεν αναλαμβάνεται κατηγορηματικά· οι ηγέτες εξακολουθούν να ζυγίζουν τα λόγια τους και να παραπέμπουν στην έκθεση της τρόικας για την εκταμίευση της καθυστερημένης δόσης.
Πέρασε ένας ολόκληρος χρόνος, αφότου εκλεγμένος Ελληνας πρωθυπουργός συμμετείχε σε Σύνοδο Κορυφής. Ολο αυτό το διάστημα η Ελλάδα ήταν ουσιαστικά απούσα από κάθε συζήτηση και διαπραγμάτευση κορυφής. Σε αυτό το διάστημα η Ελλάδα αναδιάρθρωσε μέρος του χρέους, υπέγραψε δεύτερο Μνημόνιο, άλλαξε τρεις κυβερνήσεις. Το κόστος είναι βαρύτατο: πολιτική αστάθεια και κοινωνία στο όριο θραύσεως. Ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς μετέφερε αυτή την πραγματικότητα στους εταίρους: η χώρα δεν αντέχει άλλο, οι νεοναζί καταγράφονται σαν τρίτο κόμμα, το κρατικό ταμείο αδειάζει εντελώς στις 16 Νοεμβρίου.
Βεβαίως κάτι φαίνεται να αλλάζει. Οι κ.κ. Μέρκελ, Ολάντ και Μόντι αναγνωρίζουν ότι η Ελλάδα έχει ραγίσει, σπάει. Η Γερμανίδα καγκελάριος επισκέφθηκε τη χώρα, σε μια συμβολική πράξη συμπαράστασης· σπεύδουν εν συνεχεία ο Γάλλος και ο Ιταλός πρωθυπουργός. Καθυστερημένη η μεταστροφή, αλλά ίσως να μην είναι υπερβολικά αργά, εφόσον τα λόγια συμπάθειας μετατραπούν εγκαίρως σε πράξεις ουσιαστικής στήριξης της χώρας ώστε να βγει εγκαίρως από τη θανάσιμη παγίδα της ύφεσης και της εσωτερικής υποτίμησης. Εγκαίρως. Και όχι υπό τους παρόντες όρους ασφυξίας. Διαφορετικά το αδύναμο ΝΑ άκρο της ευρωζώνης θα βυθιστεί, παρασύροντας και τους ολιγωρούντες εταίρους.
Η αιφνίδια επίσκεψη της καγκελαρίου Μέρκελ στην Αθήνα, ύστερα από εσπευσμένη πρόσκληση του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, συμπίπτει με μια κρίσιμη φάση του προγράμματος διάσωσης και με μια αναλόγως κρίσιμη στιγμή της ευρωζώνης. Η επίσκεψη έχει υψηλή συμβολική σημασία: Η κ. Μέρκελ, αφενός, σπεύδει να βοηθήσει την αμήχανη ελληνική κυβέρνηση, λίγες ημέρες πριν από τη λήψη οδυνηρών περικοπών, και εν μέσω δεινής πολιτικής κρίσης· αφετέρου, σπεύδει να ενισχύσει την αξίωση ηγεμονίας της Γερμανίας στο ασθενές νότιο τόξο της ευρωζώνης.
Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Δυστυχώς όμως στα δυόμισι χρόνια της κρίσης οι ελληνογερμανικές σχέσεις έχουν πληγεί εξαιτίας αμοιβαίως κακών εκτιμήσεων και χειρισμών, ασαφειών και ολιγωρίας, και κυρίως επειδή διπλωματία άσκησαν αμετροεπείς πολιτικοί και λαϊκιστικά μήντια για τους δικούς τους σκοπούς. Η γερμανική ηγεσία άργησε να εκτιμήσει το βάθος και τη σφοδρότητα της ελληνικής κρίσης, η δε ελληνική ηγεσία δεν αποτόλμησε να εκθέσει όλο το πρόβλημα και να διαπραγματευθεί ένα βιώσιμο σχέδιο διάσωσης. Οι Γερμανοί πείσμωναν, οι Ελληνες κρυβόντουσαν· και οι δύο μαζί απέτυχαν να συναντηθούν εγκαίρως σε μια λύση.
Τώρα το πρόγραμμα διάσωσης παραπαίει εν μέσω σφοδρής πολιτικής και κοινωνικής κρίσης, την οποία εν πολλοίς έχει προκαλέσει ή επιταχύνει το ίδιο. Οι λανθασμένες και παρακινδυνευμένες παραδοχές του έχουν καταστρέψει ήδη μία κυβέρνηση και τουλάχιστον δύο κόμματα, το ΠΑΣΟΚ και τον ΛΑΟΣ, ενώ απειλείται ήδη η τρίτη, κατά σειρά, κυβέρνηση μέσα σε τρία χρόνια. Η κ. Μέρκελ, αφού επίεσε ασφυκτικά τον κ. Σαμαρά να συμμεριστεί τη δική της μνημονιακή προσέγγιση, τώρα ίσως αντιλαμβάνεται ότι η Ελλάδα βρίσκεται εν ασφυξία, στο όριο θραύσεως. Ζητάει να κερδίσει χρόνο για τις δικές της κινήσεις εντός της ραγισμένης ευρωζώνης και εντός της προεκλογικής Γερμανίας. Το ζήτημα όμως είναι ότι ο χρόνος της Ελλάδας είναι διαφορετικός, εξαιρετικά πιο βραχύς και επείγων.
Το νέο κύμα περικοπών θα πονέσει τους Ελληνες, ομολόγησε ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς. Παραδέχεται άρα ότι οι οριζόντιες περικοπές είναι άδικες, εις βάρος των αδυνάτων ― αυτό όμως το έχει ξανακούσει ο ελληνικός λαός συχνά τα τελευταία δύο χρόνια. Υποσχέθηκε επίσης ότι αυτό θα είναι το τελευταίο κύμα περικοπών ― κι αυτό όμως το έχουν ξανακούσει οι Ελληνες. Ολα έχουν ειπωθεί, όλα έχουν παραβιαστεί. Οθεν, αυτό που βαίνει διαρκώς μειούμενο, έως εκμηδενίσεως, είναι η πίστη, η εμπιστοσύνη, των πολιτών προς τους ηγέτες.
Ο κ. Σαμαράς δεν θέλει να ξεγελάσει τους Ελληνες ούτε να διαψευσθεί. Δυστυχώς, ο δρόμος που ακολουθεί, η διαρκής συρρίκνωση του εισοδήματος και η υπερφορολόγηση των αδυνάτων και νομοταγών, οδηγεί αφεύκτως όχι μόνο προς τη διάψευση, αλλά στην καθολική ασφυξία. Οι περικοπές, που άρχισαν το 2010 και θα διαρκέσουν έως το 2015, έχουν ήδη προκαλέσει ύφεση και ανεργία με δείκτες κράτους εν πολέμω. Πόσο θα αντέξουν οι διαρκώς ηττώμενοι και οπισθοχωρούντες Ελληνες;
Κάθε νέα περικοπή πριονίζει περαιτέρω τα έσοδα του κράτους· κράτος και πολίτες βυθίζονται στη φτώχεια μαζί. Η πιο επικίνδυνη πτυχή όμως αυτής της πτώχευσης είναι η μη μετρήσιμη: οι μυριάδες άνεργοι αποβάλλονται εκτός κοινωνίας, χωρίς καν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, οι νέοι εγκαταλείπουν τη χώρα που υποφέρει ήδη από δημογραφικό μαρασμό, κανείς δεν εμπιστεύεται κανέναν.
Εν τω μεταξύ, κανένα σχέδιο ανάκαμψης, καμιά διέξοδος δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Ούτε δικαιοσύνη. Το μαύρο και αφορολόγητο χρήμα υπνώττει στα θησαυροφυλάκια της Ελβετίας και αλλού· μόνο οι φόροι αυτών των καταθέσεων θα μπορούσαν να είναι το περίφημο “ισοδύναμο” των άδικων μέτρων. Οι ανείσπρακτοι φόροι, η πάταξη παραεμπορίου και λαθρεμπορίου θα απέφεραν άλλα ισοδύναμα. Τίποτε απ’ όλ’ αυτά όμως δεν συμβαίνει. Ωστε η Γερμανίδα καγκελάριος θα έχει δίκιο να ξαναπεί πικρόχολα: Στην Ελλάδα την κρίση την πληρώνουν μόνον οι αδύνατοι.
Ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς φέρει στους ώμους του μια πολύ δύσκολη αποστολή, σχεδόν ακατόρθωτη: αφενός, να διατηρήσει την Ελλάδα στην ευρωζώνη, στις παρυφές έστω του ραγισμένου κλαμπ των ισχυρών, αφετέρου, να κρατήσει στη ζωή τη βαριά τραυματισμένη ελληνική κοινωνία. Μάλιστα, να κρατηθεί η κοινωνία εν ζωή όχι μόνο με οικονομικούς όρους, αλλά και με πολιτικούς, δηλαδή στο πλαίσιο ενός υγιούς δημοκρατικού κράτους. Ετσι τουλάχιστον δηλώνει στα ξένα μέσα, δείχνοντας ότι αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες και τους κινδύνους, εξ ου και το αγωνιώδες αίτημά του για χρόνο, λίγο ακόμη χρόνο, μια ανάσα.
Δυστυχώς, η ελληνική ηγεσία κατασπατάλησε πολύτιμο ιστορικό χρόνο την παρελθούσα κρίσιμη τριετία. Μαζί με τον χρόνο σπατάλησε και το διπλωματικό κεφάλαιο και τα διαπραγματευτικά αποθέματα. Η διάγνωση του προβλήματος δεν ήταν έγκαιρη, τα σωστικά μέτρα ανεπαρκή ή εντελώς λανθασμένα, η διαπραγμάτευση ανύπαρκτη, η αντίληψη του πολιτικού χρονισμού μηδαμινή. Μηδαμινή πλέον και η εθνική αξιοπιστία.
Η Ελλάδα αφέθηκε να θυματοποιηθεί προς τα έξω, ενώ στο εσωτερικό η ηγεσία επετίθετο με οριζόντιες περικοπές στους πολίτες, άνευ σχεδίου, άνευ στοχεύσεων. Είναι ορθή άρα η επισήμανση των ξένων ηγετών ―καίτοι μερική ως εξήγηση―, ότι για τα δεινά του ελληνικού λαού ευθύνονται οι ανεπαρκείς εγχώριες ελίτ. Ακόμη και χθες, ενώπιον του Ελληνα πρωθυπουργού, η καγκελάριος Μέρκελ επεσήμανε ότι την κρίση δεν πρέπει να την πληρώνουν μόνον οι οικονομικά αδύναμοι.
Ο χρόνος δεν δίδεται χωρίς ανταλλάγματα. Η Γερμανίδα καγκελάριος απέφυγε να εκφράσει την πολιτική της βούληση για την τύχη της Ελλάδας· παρέπεμψε στην έκθεση της τρόικας, ένα τεχνικό κείμενο συνταγμένο από υπαλλήλους, που εκτελούν εντολές πολιτικών προϊσταμένων. Η παραπομπή στην “ουδέτερη” έκθεση δίδει πράγματι τον λιγοστό χρόνο, ο οποίος πιθανόν να παραταθεί έως τις αμερικανικές εκλογές. Αλλά αυτός ο χρόνος ρέει σαν σιγαλόφωνο πρελούδιο ρήξης. Η καλοσύνη των ξένων στερεύει.
Λίγο μετά την ολοκλήρωση του PSI και την υπογραφή του Μνημονίου ΙΙ, μαθαίνουμε από τα πιο αρμόδια χείλη, το πραγματικό πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο εντός του οποίου στήθηκε και εκτελέστηκε το σχέδιο. Η καγκελάριος της Γερμανίας, σε χθεσινή συνέντευξή της στο BBC, βεβαιώνει ότι η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα απέβαινε καταστροφική για το ευρώ και την ίδια την Ευρωπαϊκή Ενωση, τονίζοντας ότι η συμμετοχή στην Ευρωζώνη είναι πολιτική απόφαση.
Ο Ελληνας πολίτης ωστόσο θυμάται ότι ήδη από τη νύχτα των Καννών, οι κ.κ. Μέρκελ και Σαρκοζί έθεσαν την Ελλάδα προ του εκβιαστικού διλήμματος «ευρώ ή δραχμή». Αυτό το δίλημμα οδήγησε μάλιστα στην αποπομπή του Γ. Παπανδρέου από την πρωθυπουργία και στον σχηματισμό κυβέρνησης υπό τον Λουκά Παπαδήμο, η οποία υπέγραψε εντέλει το δεύτερο Μνημόνιο.
Σύμφωνα όμως με τις εκθέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το PSI και το Μνημόνιο δεν θα βγάλουν την Ελλάδα από την ύφεση, δεν θα την οδηγήσουν στις αγορές, δεν θα καταστήσουν το χρέος βιώσιμο. Το 2015, η χώρα θα έχει χρηματοδοτικό κενό ύψους από 32 έως 67 δισ. ευρώ!
Αρα το δίλημμα «ευρώ ή δραχμή» μάλλον πρέπει να εκληφθεί ως εκβιασμός, ακριβώς για να παραιτηθεί η Ελλάδα από τη δυνατότητα να κηρύξει στάση πληρωμών και να αναζητήσει τα πιο πρόσφορα εργαλεία για την ανάκαμψή της. Ο εκβιασμός λειτούργησε: εκάμφθησαν και οι Ελληνες πολιτικοί και, κυρίως, εκάμφθησαν οι έντρομοι πολίτες. Ετσι, το PSI εκτελέσθηκε σαν ένα γιγάντιο swap, με το οποίο οι γαλλογερμανικές τράπεζες ξεφορτώθηκαν τα ελληνικά ομόλογα-σκουπίδια, κουρεμένα έστω, και τα φορτώθηκαν τα κράτη. Τώρα η Ελλάδα χρωστάει σε κράτη-εταίρους της και στους λαούς τους, χρωστάει ευρώ, όποια κι αν είναι η μετέπειτα νομισματική εξέλιξη, το χρέος διέπεται από βρετανικό δίκαιο και θα εξοφλείται κατ’ απόλυτο προτεραιότητα, ανεξαρτήτως των αναγκών της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.
Η Ελλάδα δεν κήρυξε πτώχευση με τους όρους της, στον χρόνο και με τον τρόπο που θα καθιστούσαν την πτώχευση ανακουφιστική. Τώρα η οικονομία της βυθίζεται στην ύφεση για πέμπτη συνεχή χρονιά, το ΑΕΠ συρρικνώνεται, το χρέος διογκώνεται σε απόλυτους αριθμούς και ως ποσοστό του ΑΕΠ – αυτά διαπιστώνουν όλοι οι διεθνείς αναλυτές, και περιγράφει επακριβώς το ΔΝΤ.
Τώρα η χώρα παραμένει στην Ευρωζώνη, εξουθενωμένη, ανίκανη να εξυπηρετήσει το χρέος της, εκλιπαρούσα την καλοσύνη των ξένων, ήτοι του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και του Βερολίνου. Και ελπίζει σε αλλαγή πολιτικής αντιμετώπισης της κρίσης από την Ευρώπη – η οποία αλλαγή γίνεται όλο και πιθανότερη. Θα αντέξει όμως ώς τότε η Ελλάδα, ώστε να ανακουφιστεί; Οσο και όπως αντέξει. Πράγματι, η κ. Μέρκελ έχει δίκιο: Η Ελλάδα δεν έπρεπε να βγει από το ευρώ…
Η απόφαση των 17+9 της Ευρώπης για χρυσό δημοσιονομικό κανόνα και τιμωρίες απειθάρχων δεν κατεύνασε τις αγορές. Ισως γιατί ακόμη και οι αγορές περίμεναν μια πολιτική απόφαση με ιστορικό βάρος, που θα συνέδεε τις ευρωπαϊκές χώρες πολύ πιο στέρεα από έναν δημοσιονομικό κανόνα, και θα τους επέτρεπε να ξανοιχτούν στον αιώνα της παγκοσμιοποίησης με ανανεωμένα πολιτικά εργαλεία. Αντιθέτως, η απόφαση των Ευρωπαίων σφραγίζεται από τις εμμονές της γερμανικής καγκελαρίας: την εμμονή στο σκληρό νόμισμα, την εμμονή στη δημοσιονομική ορθοδοξία, και σε ιδιότυπο μίγμα ηγεμονισμού-απομονωτισμού.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ψέλλισαν διάφορες ενστάσεις, αλλά εντέλει συντάχθηκαν πίσω από το κοντόθωρο όραμα της τακτικίστριας Μέρκελ, τόσο τακτικίστριας και καιροσκόπου που λαμβάνει μεγάλες αποφάσεις για την Ευρώπη, ανάλογα με το εκλογικό κλίμα στα γερμανικά κρατίδια και ανάλογα με τα ανθελληνικά ή αντιμεσογειακά πρωτοσέλιδα της Bild. H κ. Μέρκελ πιθανόν οραματίζεται τη Γερμανία σαν ένα πλούσιο νησί μέσα στην Ευρώπη, που απολαμβάνει όλα τα οφέλη της ασύμμετρης ευρωζώνης, ως ισχυρή, χωρίς να θέλει να επωμιστεί κανένα κόστος εξισορρόπησης. Οι ασθενέστεροι κρίκοι της ασύμμετρης Ευρώπης σύρονται τώρα πίσω από την τιμωρητική ηγεμονία του Βερολίνου. Για πόσο ακόμη; Η πειθάρχηση στο γερμανικό όραμα δεν φαίνεται ικανή να προστατεψει τους ευρωπαϊκούς λαούς από τη φτώχεια και την ανασφάλεια· στην πρόσφατη Σύνοδο, δεν ακούστηκαν ούτε καν σαν ευχές λέξεις-κλειδιά για την Ε.Ε., όπως ανάπτυξη, συνοχή, σύγκλιση.
Ο διαφαινόμενος εκγερμανισμός της Ευρώπης είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσει το αντίθετό του: κύματα αντιγερμανισμού καταρχάς, και κύματα ευρωσκεπτικισμού εν συνεχεία. Γιατί ο συκοφαντούμενος και δοκιμαζόμενος Νότος, και όλη η ευρωπεριφέρεια, να παραμείνουν πιστοί στο δόγμα βιαίης εσωτερικής υποτίμησης που τους βυθίζει στην ύφεση και την κοινωνική αποσάθρωση; Που δεν τους εξασφαλίζει καν μεσοπρόθεσμη προστασία έναντι των αναδυόμενων γιγάντων του BRIC; Πολύ περισσότερο που οι ιστορικές αποφάσεις για την Ε.Ε. δεν ελέγχονται κατ’ ουδένα τρόπο από τις πολιτικές κοινωνίες των κρατών-μελών. Μόνο οι Σουηδοί επιφυλάχθηκαν να πάρουν έγκριση του κοινοβουλίου τους. Τα δε δημοψηφίσματα έχουν εξοριστεί ακόμη και από τη ρητορική της ευρωηγεσίας.
Σταδιακά βλέπουμε να υποχωρεί από την κορυφή της Ευρώπης η δημοκρατία και το ιστορικό όραμα σύγκλισης και συμπόρευσης, και να εντείνονται οι φυγόκεντρες τάσεις και οι ασυμμετρίες. Ο ευρωσκεπτικισμός θα είναι το αμέσως επόμενο στάδιο: Ποιος λαός που υποφέρει θα βάλει ένα ασαφές ιστορικό σχέδιο πάνω από την άμεση ανάγκη να γεμίσει το στομάχι του και να θερμάνει το σπίτι του; Ο αντιευρωπαϊσμός και η απομόνωση θα βρουν εύκαιρο έδαφος. Αλλά μόνο ενωμένοι και συνεκτικοί οι Ευρωπαίοι άνθρωποι μπορούν να περισώσουν στον 21ο αιώνα τις μεγάλες τους κατακτήσεις της δημοκρατίας και του κράτους πρόνοιας.
Το κοινό ανακοινωθέν των Μέρκελ και Σαρκοζί, χθες, σηματοδοτεί μια ιστορική καμπή στην πορεία της Ενωμένης Ευρώπης. Η Γερμανίδα καγκελάριος και ο Γάλλος πρόεδρος επιβάλλουν τους οικονομικούς και πολιτικούς όρους τους για την ευρωπαϊκή συνύπαρξη, καθώς η κρίση χρέους κλιμακώνεται και δοκιμάζει τις αντοχές του κοινού οικοδομήματος. Η πρώτη εντυπωσιακή συνδήλωση είναι ότι ο γαλλογερμανικός άξονας αποφασίζει ουσιαστικά την κοινή μοίρα παρακάμπτοντας ηχηρά τις Βρυξέλες: η Κομισιόν, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο απλώς παραλαμβάνουν την απόφαση των δύο ισχυρών. Η διορισμένη ηγεσία της Ε.Ε., έχοντας απωλέσει προ πολλού την ισχύ και το κύρος της, προσπάθησε το παρελθόν διάστημα να αρθρώσει έναν λόγο για έξοδο από την κρίση, πρότεινε λ.χ. την έκδοση ευρωομολόγου. Τα ψελλίσματα των κ. Μπαρόζο και Βαν Ρομπάι, ακόμη και η πιο σκληρή γλώσσα του επικεφαλής του Eurogroup κ. Γιουνκέρ, αγνοήθηκαν ή και περιφρονήθηκαν.
Βερολίνο και Παρίσι χτυπούν στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ενωσης: καταργούν την ιδρυτική αρχή της ομοφωνίας, και επιβάλλουν την αρχή της πλειοψηφίας. Είναι σαφές ότι εφεξής η Ευρώπη των πολιτικά ισότιμων εταίρων θα είναι μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων, με μεγάλα κράτη-μέλη που θα ηγεμονεύουν βάσει της οικονομικής τους ισχύος και θα επιβάλλουν τη βούλησή τους στα μικρότερα. Αυτή η στροφή στον τρόπο λήψης αποφάσεων τερματίζει μια ιστορία μισού και πλέον αιώνα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Επιπροσθέτως, σφραγίζεται από τη θεσμοποίηση των ελλειμμάτων, την ποινικοποίηση των υπερβάσεων και την παραπομπή των δημοσιονομικά απείθαρχων στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Ο πρώην καγκελάριος Χέλμουτ Σμιντ είπε προ ημερών ότι η Γερμανία επιδιδόμενη σε κούρσα ηγεμονισμού, κινδυνεύει να απομονωθεί από την Ευρώπη. Ο ιστορικός ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών δεν δίστασε μάλιστα να υπενθυμίσει στους συμπατριώτες του Γερμανούς τα βρώμικα χέρια τους από την σκοτεινή περίοδο 1934-1945, και να τους παροτρύνει να υποστηρίξουν τους αδύναμους εταίρους τους. Υπό μία έννοια, ο Σμιντ εκφράζει τη μεταπολεμική μνήμη της δημοκρατικής Ομοσπονδιακής Γερμανίας, την πολιτική της ήρεμης δύναμης και της Realpolitik, της νέας Γερμανίας που ζητάει συγγνώμη για το παρελθόν και κοιτάει προς το μέλλον. Αντιθέτως, η Ανατολικογερμανή Ανγκελα Μέρκελ, πρώην μέλος του κομμουνιστικού καθεστώτος, εκφράζει τη βαθιά Γερμανία, που δεν ξεχνά την «άδικη ήττα», επιθυμεί πάντα lebensraum, πιστεύει στο πεπρωμένο της ηγεμονίας της, εξ ου και υλοποιεί μια πολτική εμμονική, πείσμονα, εντέλει επιθετική.
Η πολιτική είναι δυναμική, δεν ορίζεται σε επιτελικά γραφεία ερήμην των κοινωνιών και των ιστορικών διακυβευμάτων. Η επίδειξη ισχύος της καγκελαρίου Μέρκελ δεν αρκεί για να αλλάξει τον ρου της ευρωπαϊκής ιστορίας, παρά την επικούρηση του αντιφατικού και ασθενούς πολιτικά Γάλλου προέδρου. Οι ευρωπαϊκές χώρες του Νότου και της Ανατολής, οι μικροί εταίροι, η γεωπολιτική ρευστότητα στη νότια και ανατολική Μεσόγειο, οι αγελαίες δυνάμεις των αγορών, όλα μπορούν να επηρεάσουν απροσδόκητα τις εξέλιξεις στην κλονιζόμενη Ευρώπη.
Ο ύπνος της 3ης Νοεμβρίου γέννησε τέρατα. Προτού κοιμηθούμε είχαμε δει τους Σαρκοζί και Μέρκελ να ταπεινώνουν την Ελληνική Δημοκρατία, υπαγορεύοντάς της το θέμα και την ημερομηνία του δημοψηφίσματος που εκόμισε ο Γ. Α. Παπανδρέου στις Κάννες. Είχαμε αντιληφθεί ήδη ότι η κίνηση Παπανδρέου, να θέσει σε δημοψήφισμα τους οικονομικούς και πολιτικούς όρους του κουρέματος, θα προκαλούσε την αντίδραση της ηγεσίας της Ε.Ε. και θα έβαζε τον ελληνικό λαό ενώπιον ενός εκβιαστικού και αδιέξοδου διλήμματος. Δεν είχαμε αντιληφθεί ωστόσο πόσο μακριά μπορούσε να φτάσει ο Γ. Α. Παπανδρέου το παίγνιο Win-Win στον λαβύρινθο των τακτικών ελιγμών. Μας εξέπληξε, παρότι ο ίδιος δεν κατανοεί την έκπληξή μας ― ίσως διότι δεν κατανόησε πώς κατασπατάλησε διπλωματικό κεφάλαιο και εθνική αξιοπρέπεια στις Κάννες, όταν στήθηκε στον διάδρομο για να εξηγήσει πώς εδάρη από τη Γερμανίδα καγκελάριο και τον Γάλλο πρόεδρο.
Πράγματι, ίσως ο κ. Παπανδρέου να μην καταλαβαίνει τίποτε απ’ όσα καταλαβαίνουν οι Ελληνες πολίτες: πώς καταλαβαίνουν τους υλικούς και ψυχικούς όρους της κρίσης, πώς αντιλαμβάνονται την ύπαρξή τους με όρους ιστορικής συνέχειας, πώς βιώνουν τον τόπο, τη γλώσσα, την παράδοση, τη συμβολική κληρονομιά, πώς αντιλαμβάνονται το ήθος και το έθος ― αυτά μάλιστα με την αριστοτελική έννοια. Κατά τούτο είναι ερμηνεύσιμη η εμμονή του σε μια γλώσσα μεταμοντέρνου σχετικισμού, που πολλά λέγει και ουδέν σημαίνει, η εμμονή του σε φόρμες χωρίς περιεχόμενο, και, κυρίως, η εμμονική του προσήλωση σε μια διακυβέρνηση απευθυνόμενη στην οικουμένη και ποτέ στη χώρα του.
Αυτό που προξενεί όμως την πιο αλγεινή εντύπωση, στην παρούσα ιστορική στιγμή, την ιδιαιτέρως δραματική, είναι η νοσηρή εξουσιομανία και ο αμοραλισμός που εκπέμπει η πολιτική πράξη του πρωθυπουργού. Καμώνεται πώς αγνοεί ό,τι ο ίδιος έχει προκαλέσει, μεταβιβάζει ανέμελα την ιστορική του ευθύνη στον λαό όταν και όπως το θυμάται, σαν να αγνοεί ή και να προσπερνά συνειδητά τον πυρήνα του δημοκρατικού βίου: την αυτοκριτική, τη σύνθεση, την εναλλαγή, την υποχώρηση, την αποχώρηση. Αυτό το τελευταίο κυρίως: ως προρφυρόγεννητος, ο κ. Παπανδρέου αδυνατεί να κατανοήσει ότι υπάρχει ζωή εκτός εξουσίας.
Ο κ. Παπανδρέου, και μαζί του το όλον ΠΑΣΟΚ, φθαρμένοι ανεπανόρθωτα από την μακρά παραμονή στην εξουσία, θεωρούν ότι Ελλάδα είναι οι ίδιοι. Εχασαν όχι μόνο το αριστοτελικό ήθος και το έθος, αλλά και κάθε επαφή με τη δεινή πραγματικότητα. Η πραγματικότητα θα τους επισκεφθεί τιμωρητική σύντομα, αλλά δυστυχώς αυτή η τιμωρία ελάχιστα θα ανακουφίσει τις οδύνες των πολιτών.
Η συμφωνία διάσωσης της 21ης Ιουλίου συνοδεύτηκε από αυτοεπαίνους των Ευρωπαϊων ηγετών και επικοινωνιακό πανηγύρι της ελληνικής κυβέρνησης. Την ίδια ώρα αρκετοί αναλυτές εξέφραζαν τον σκεπτικισμό τους: έβρισκαν τη συμφωνία αόριστη και διστακτική. Στην Γραικυλία ωστόσο, οι αοριστίες αλλά και οι σκληρές προβλέψεις της συμφωνίας, καμουφλαρίστηκαν με παραπλανητικές μεταφράσεις των collateral και κατηγορηματικές διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου. Τι αξία έχουν όμως οι ρητορικές κορώνες; Πόσο μπορεί να διαρκέσει το ψεύδος ενώπιον της χιονοστιβάδας των πραγματικών γεγονότων;
Μέσα σε μερικές ημέρες το επισφαλές οικοδόμημα της ευρωπαϊκής συμφωνίας άρχισε να αποδομείται από τις κινήσεις των αγορών, οι οποίες δεν πείθονται για τις σοβαρές προθέσεις των πολιτικών ηγετών. Ορθώς: εφόσον οι κινήσεις τους γίνονται για να πεισθούν οι αγορές, και όχι για να ανακτήσουν την ηγεμονία εντός του πεδίου κυριαρχίας, τότε αρμόδιες να κρίνουν αυτή την σπασμωδική «πολιτική» είναι οι αγορές. Αυτές είναι οι ηγεμονεύουσες δυνάμεις στην Ευρώπη των 500 εκατομμυρίων πολιτών. Οι πολιτικοί σχηματισμοί, οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί, τα εθνικά κράτη, οι κοινωνίες, είναι οι πιο αδύναμοι παίκτες σε αυτή την διελκυστίνδα ισχύος, σχεδόν αμελητέοι.
Η διμερής απόφαση Μέρκελ-Σαρκοζί, για αναβολή του ευρωομόλογου και σκληρότερη δημοσιονομική πειθαρχία σε χώρες ήδη βυθισμένες στην ύφεση, απλώς προκάλεσε νέες βουτιές στα χρηματιστήρια και ακόμη δυσμενέστερες προβλέψεις. «Με το να υποσχόμαστε στις αγορές σημαντικές θεσμικές εξελίξεις, οι οποίες γνωρίζουμε καλά ότι είναι ανέφικτες, είναι σαν να βάζουμε τρικλοποδιά στον εαυτό μας», επεσήμανε ο πολύπειρος Ζακ Ντελόρ, εκ των αρχιτεκτόνων της πολιτικής και οικονομικής ένωσης των ευρωπαϊκών κρατών. Ο οραματιστής, αλλά και πραγματιστής πολιτικός, πατέρας της νομισματικής ένωσης, επικρίνει τη Γερμανίδα καγκελάριο και τον Γάλλο πρόεδρο για καιροσκοπισμό και κομματική ιδιοτέλεια και επισημαίνει το μεγάλο έλλειμμα πολιτικής βούλησης στην Ε.Ε.
Η Ελλάδα πληρώνει τώρα τις δικές της αμαρτίες, αλλά και την ιστορική καμπή της Ευρώπης. Οι εμπράγματιες εγγυήσεις για το δεύτερο πακέτο δανεισμού και το επερχόμενο πολλοστό κύμα μέτρων λιτότητας είναι ακόμη μια πράξη του συνεχιζόμενου δράματος.
91 κείμενα από 7
βλέμμα 