Πρώτες παρατηρήσεις για την επίσκεψη Νταβούτογλου

Πρώτες παρατηρήσεις για την επίσκεψη Νταβούτογλου:

• Η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε ενώ το σκάφος Μπαρμπαρός, συνοδευόμενο από πολεμικά πλοία, βρίσκεται στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας ― δηλαδή υπό την σκιά μονομερώς προκληθείσας παραβίασης κυριαρχικού χώρου, και δυνάμει θερμού επεισοδίου.

• Η Τουρκία επιχειρεί σταθερά να μετατρέψει το Κυπριακό σε διμερές πρόβλημα, δηλαδή να το αποδιεθνοποιήσει, εκτός αποφάσεων ΟΗΕ και πλαισίου διεθνούς δικαίου. Η ελληνική πλευρά δεν απέρριψε σαφώς αυτή την τάση.

• Η ελληνική πλευρά δεν απέρριψε σαφώς την επιχειρούμενη από την Τουρκία αναστολή της άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας επί της νομίμως ανακηρυχθείσας ΑΟΖ, όπου και οι εργασίες εξόρυξης.

• Η Τουρκία μοχλεύει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις με δύο υπομόχλια: το Κυπριακό και τη Θράκη. Για πρώτη φορά ανακοινώθηκε τουρκική ρηματική διακοίνωση για επίσημη επίσκεψη πρωθυπουργού στη Θράκη. Η επίσκεψη ματαιώθηκε την υστάτη στιγμή.

Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να αναγνωσθεί η προσεκτική, επιφυλακτική δήλωση του Αλέξη Τσίπρα, μετά τη συνάντηση με Νταβούτογλου (εδώ, ολόκληρη η δήλωση):

«Η ελληνοτουρκική συνεργασία, για να είναι ουσιαστική, πρέπει να βασιστεί στον σεβασμό του διεθνούς δικαίου και την προοπτική μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού επί τη βάσει των αποφάσεων του ΟΗΕ και δεν μπορεί να βασιστεί σε προκλήσεις και δημιουργία τετελεσμένων… Η αποστολή τουρκικού ερευνητικού σκάφους, συνοδευόμενου από πολεμικά πλοία, προκειμένου να διεξάγει σεισμικές έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, υπονομεύει αυτήν την προοπτική καθώς συνιστά παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας».

Ιδού η ατζέντα Νταβούτογλου, όπως διατυπώνεται σε κοινή συνέντευξη σε αθηναϊκά μέσα, που θα δημοσιευθεί αύριο Δευτέρα 8.12.2014:

«Το όλο θέμα που δημιουργήθηκε δεν είναι θέμα «Μπαρμπαρός», αλλά φυσικού αερίου που ανήκει και στις δυο κοινότητες του νησιού. Παρά τις προτάσεις μας, οι Ελληνοκύπριοι έδρασαν μονομερώς»
«[…] αν οι Ελληνοκύπριοι θέλουν να κάνουν έρευνες τώρα, αυτό πρέπει να είναι μέρος της διαπραγματευτικής διαδικασίας».
[…] Ο τούρκος πρωθυπουργός δεν κρύβει την ενόχλησή του για τα τριμερή σχήματα συνεργασίας που διαμορφώνουν στην ανατολική Μεσόγειο Ελλάδα και Κύπρος με τη συμμετοχή της Αιγύπτου και του Ισραήλ, επισημαίνοντας ότι «όλες οι συνεννοήσεις στην ανατολική Μεσόγειο πρέπει να γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης με όλους».
Προειδοποιεί μάλιστα ότι αν η Ελλάδα προχωρήσει σε οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο χωρίς να οριοθετήσει προηγουμένως με την Τουρκία, «δεν θα δεχθούμε τη συμφωνία. Έχουμε τη μακρύτερη ακτή στην ανατολική Μεσόγειο. Κανένας δεν πρέπει να περιμένει ότι η Τουρκία θα περιοριστεί στον κόλπο της Αττάλειας».

EDIT: Η συνέντευξη Νταβούτογλου στην Καθημερινή: Αποφεύγει να δεσμευθεί για απόσυρση του Μπαρμπαρός, δεν αναγνωρίζει ενδεχόμενη οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξυ Ελλάδας και Αιγύπτου.

Οικονομικά ατυχήματα, εθνικές αδυναμίες

Η πτώχευση της Κύπρου δεν ανοίγει μόνον έναν κύκλο οικονομικού πόνου για τον κυπριακό λαό· συνδυαζόμενη με άλλες κινήσεις στην περιοχή, σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας γεωπολιτικής ισορροπίας, στην οποία ο καθόλου ελληνισμός θα βρεθεί υπό πίεσιν. Η μακρά περίοδος οικονομικής δυσπραγίας της Ελλάδος συνοδευόμενη από πολιτική αδυναμία, συμπίπτει με αλλεπάλληλες τουρκικές κινήσεις πολιτικής ολοκλήρωσης εντός και εκτός των συνόρων της.

Η, έστω προσωρινή, διευθέτηση του Κουρδικού και η επαναπροσέγγιση του Ισραήλ, συμβαίνουν μαζί με την οικονομική πτώση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την διπλωματική της εξασθένηση, την ώρα που ετοιμαζόταν να επωφεληθεί από τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Η Τουρκία πρότεινε ήδη, ειρωνικά ίσως, να ενταχθεί η Κύπρος στη ζώνη της λίρας, αλλά η επιστολή Νταβούτογλου προς την ελληνική κυβέρνηση δεν ήταν διόλου ειρωνική: προτείνει συνεκμετάλλευση των υδρογονανθράκων ή διχοτόμηση της νήσου.

Το θερμό πεδίο, οικονομικά και στρατηγικά, είναι ασφαλώς η ανατολική Μεσόγειος, αλλά η κυβέρνηση Ερντογάν πιέζει την Ελλάδα σε όλα τα μέτωπα και με όλους τους τρόπους. Ο Τούρκος πρωθυπουργός επιμένει στην εκλογή μουφτήδων από τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη και χρησιμοποιεί τη Γερμανία ως πρόσθετο μοχλό πίεσης· ευλόγως: ο λόγος του Βερολίνου ακούγεται στην Αθήνα.

Η εκλογή των μουφτήδων περιγράφεται από την Αγκυρα ως αντίτιμο για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Προφανώς δεν μπορεί να υπάρξει τέτοια αμοιβαιότητα: η Χάλκη δεν έχει εθνικό βάρος και δεν εγείρει μειονοτική αξίωση, είναι μάλλον αποκλειστική εσωτερική υπόθεση του Πατριαρχείου, από την οποία το ελληνικό κράτος ουδέν όφελος αποκομίζει. Αντιθέτως, η εκλογή μουφτήδων, η απόδοση δικαιοσύνης μέσω σαρίας και τα ισλαμικά κατηχητικά, αντιβαίνουν στον κοσμικό χαρακτήρα του ελληνικού κράτους και στο ανάλογο ευρωπαϊκό κεκτημένο. Πολύ περισσότερο που μπορεί να λειτουργήσουν ως προηγούμενο για παρόμοιες απαιτήσεις ισλαμικών ομάδων εκτός Θράκης.

Η πίεση της Τουρκίας προς την Ελλάδα φαίνεται ότι θα κλιμακώνεται. Οι γείτονες προασπίζονται τα συμφέροντά τους, όπως πάντα το έκαναν, και πολύ περισσότερο τώρα που διευθετούν σταδιακά μεγάλες εσωτερικές και εξωτερικές εκκρεμότητες. Το θέμα είναι τι κάνει η Ελλάδα, πώς σχεδιάζει μακροπρόθεσμα τις κινήσεις της και πώς ασφαλίζει τις συμμαχίες της στο νέο ασταθές περιβάλλον. Εχει να συνυπολογίσει αρκετές μεταβλητές: πώς θα εξαρτάται επί μακρόν από τους δανειστές· πώς θα ελέγξει την εκμετάλλευση των ενδεχόμενων δικών της υδρογονανθράκων ώστε να μην αποβούν γεωπολιτική κατάρα· πώς θα ασφαλίσει την εθνική και πολιτική συνοχή σε συνθήκες οικονομικής αστάθειας· πώς θα ελέγξει ενδεχόμενες μειονοτικές αξιώσεις σε αυτό το πλαίσιο.

Στην περίπτωση της Κύπρου είδαμε ότι το οικονομικό ατύχημα συμπίπτει με γεωπολιτική αποδυνάμωση ― ίσως και να προέρχεται εξ αυτής. Είναι ένα επώδυνο δίδαγμα: υπενθυμίζει την παράλληλη μοίρα των δύο ελληνικών κρατών, αλλά και την ανάγκη αρραγούς κοινού μετώπου για τα δύσκολα χρόνια που έρχονται.