Το πλήθος ήταν μεγάλο προχθές στους δρόμους της Αθήνας, μέρα γενικής απεργίας. Αλλά τα πρόσωπα ήταν σκυθρωπά. Περίσσευε η απογοήτευση, σχεδόν απόγνωση· αυτή έδινε τον τόνο, και όχι η οργή. Και κυριαρχούσαν συντριπτικά άνθρωποι ώριμοι, μεσήλικοι και μεγαλύτεροι, άνθρωποι της εργασίας, κάτω από πανώ επαγγλεματικών ενώσεων και συχνά με στολές εργασίας.

Κάθε ομάδα έχει τα δικά της προβλήματα, δικά της αιτήματα, βιώνει το δικό της βάσανο· οι διαμαρτυρίες τους ακούγονταν παράλληλες, αποσπασμένες η μία από την άλλη, και ως εκ τούτου ελάχιστα δραστικές. Μένουν διαμαρτυρίες, κλαδικές, επαγγελματικές, οικονομικές· εκφράζεται ο φόβος της καταστροφής, εφράζεται η απελπισία, αλλά αυτά δεν μετασχηματίζονται σε πολιτικό αίτημα, σε πολιτικό λόγο. Εξ ου και η διάχυτη αμηχανία. Ο κόσμος της εργασίας εξακολουθεί να κατεβαίνει στο δρόμο, προσπαθώντας να υπερασπιστεί τα παλιά αυτονόητα. Αλλά η ογκούμενη απόγνωση, στα όρια υπαρξιακού αδιεξόδου, αδυνατεί να λάβει πολιτική μορφή.

Οι απεργοί προχθές πορεύονταν ανάμεσα σε συνθήματα και δακρύγονα, κι ανάμεσα σε κλειστά μαγαζιά: πολλά απ’ αυτά ήταν κλειστά από μήνες πολλούς, δεν είχαν κλείσει λόγω απεργίας. Μέσα στο πλήθος, το τόσο σωματικό, ένιωθες ωστόσο πυκνή την απουσία: απουσίαζαν οι εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι, απουσιάζαν οι χιλιάδες κατεστραμμένοι καταστηματάρχες, μικροεπιχειρηματίες, ελεύθεροι επαγγελματίες, βιοτέχνες. Αυτές οι ομάδες δεν έχουν την οργάνωση και τη συνείδηση των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ και στον δημόσιο τομέα. Απουσίαζαν. Αλλά πιο βαριά απ’ όλες ήταν η απουσία διεξόδου, η απουσία ελπίδας.

Ανάμεσα σε κρότους και σκόρπιες ριπές χημικών, στους έρημους δρόμους των Αθηνών, ένιωθες βαριά την απουσία εθνικού σχεδίου, που θα μπορούσε να ενώσει διάσπαρτες ομάδες τραυματισμένων ανθρώπων, έμφοβων ενώπιον του μέλλοντος, και να τους μεταδώσει μια ελπίδα: ότι στο μακρινό άκρο, σε πέντε, δέκα, δεκαπέντε χρόνια, με σκληρή δουλειά, με κοινή προσπάθεια, υπάρχει φως. Τίποτε τέτοιο δεν υπήρχε προχθές, τίποτε τέτοιο δεν υπάρχει σήμερα. Η κυβέρνηση δεν έχει σχέδιο, απλώς εφαρμόζει ένα μάνιουαλ αντιμετώπισης κρίσεων, σχεδιασμένο από τρίτους σε ένα γραφείο, εκτός πραγματικής οικονομίας και εκτός πολιτικού πεδίου. Ούτε όμως η αντιπολίτευση, μείζων και ελάσσων, διαθέτει πειστικό, ολοκληρωμένο σχέδιο ανάκαμψης της κοινωνίας, έτσι ώστε να νικηθούν ο φόβος και η απόγνωση.

Η διαμαρτυρία εμφανίζεται σαν συνάθροιση μερικοτήτων, σαν ασυντόνιστοι σπασμοί και εκδηλώσεις πένθους γι΄αυτό που χάνεται ανεπιστρεπτί. Και σαν βαθιά ματαίωση που σιγοβράζει εντός, αυτοκαταστροφικά. Ομως δεν υπάρχει περιθώριο για αδράνεια. Η δριμεία ύφεση, ο δημογραφικός μαρασμός, οι απογοητευμένοι νέοι που γυρεύουν να μεταναστεύσουν υπό δυσμενείς όρους, η γεωπολιτική αναστάτωση στην περιοχή, όλα τούτα τα απειλητικά δεν αφήνουν περιθώριο: ζητείται σχέδιο ανόρθωσης, οικονομικής αλλά και ψυχικής και πνευματικής, διότι πλησιάσαμε επικίνδυνα στο όριο θραύσεως.