Η ζωή ακολουθεί την τέχνη. Αν δεχτούμε ότι η ταινία Avatar είναι έργο τέχνης ― και γιατί να μην το δεχτούμε;― τότε αυτή η ταινία μπορεί να επηρεάσει την πολιτική συνείδηση των μαζών που τη βλέπουν με 3D γυαλιά πολύ πιο βαθιά και αποτελεσματικά από οποιοδήποτε βιβλίο, έντυπο μέσο ή προπαγάνδα άλλης συμβατικής μορφής.
Το οικολογικό, βιοσοφικό και αντιμιλιταριστικό πακετάρισμα της υπερπαραγωγής του Τζ. Κάμερον, όσο αφελές ή προφανές κι αν φαίνεται, είναι σε θέση να διαμορφώσει μια νέα στάση απέναντι στα μείζονα πλανητικά προβλήματα, και μάλιστα σε μια συγκυρία κατά την οποία τα ισχυρότερα κράτη δείχνουν να περιφρονούν τις ανησυχίες της παγκόσμιας κοινής γνώμης για την υπερθέρμανση και τις κλιματικές αλλαγές: Το Avatar συμπίπτει με την αποτυχία της Συνόδου της Κοπεγχάγης.
Δηλαδή, μια ποπ υπερπαραγωγή, διασταύρωση παραμυθιού, επιστημονικής φαντασίας, δράσης, και role playing game, μπορεί να πετύχει εκεί που αποτυγχάνουν οι πολιτικοί και οι ακτιβιστές. Αυτή είναι η ιδιαίτερη δύναμη της ποπ, από την έκρηξή της στη δεκαετία του ’60, έως τις πρόσφατες μεγάλες μυθικές αφηγήσεις, όπως ο Αρχοντας των Δαχτυλιδιών και το Matrix.
Το Avatar είναι συμπίλημα πολλών παραμυθιών και πολλών μοτίβων της ποπ κουλτούρας. Ο σεναριακός πυρήνας, η συνάντηση του εισβολέα λευκού με την ευγενή “άγρια” ιθαγενή, προέρχεται ατόφια από το μυθολογούμενο ρομάντσο της Ινδιάνας πριγκίπισσας Ποκαχόντας με τον λευκό άποικο Τζων Σμιθ ― που έδωσε αφορμή για βιβλία και ταινίες. Το περιβάλλον, το κόνσεπτ και πολλά μοτίβα του Αβαταρ, είνα παρμένα από προηγούμενα έργα επιστημονικής φαντασίας. Λ.χ. το σμίξιμο των αισθητήρων των εξωγήινων ανθρωποειδών Nαβί με τα ζώα τους, με το δέντρο των προσευχών και μεταξύ τους, έχει περιγραφεί πιο σκοτεινά και δυσοίωνα από τον Ντ. Κρόνεμπεργκ στο φιλμ Existenz, όπου οι άνθρωποι καλωδιώνονται τεχνοβιολογικά με συσκευές ονείρων και γκέιμς σε ένα πλατωνικό σύμπαν προβολών και ειδώλων. Οι επάλληλοι, ασύμπτωτοι κόσμοι του Matrix είναι επίσης παρόντες στο Αβαταρ, όπως και απόηχοι από το Solaris των Στάνισλαβ Λεμ και Ταρκόφσκι· η μάχη του κακού με το καλό, του σκότους με το φως, οι παράλληλες ανθρωπολογίες και οι γλώσσες όπως στον Αρχοντα των Δαχτυλιδιών, στον Πλανήτη των Πιθήκων, στο Star Wars, κ.λπ.
Δραματουργικά και αισθητικά το Αβαταρ δεν φτάνει, ούτε καν πλησιάζει, δημιουργίες όπως το Solaris, το Blade Runner, o Αρχοντας των Δαχτυλιδιών. Προφανώς: ο συγγραφέας Κάμερον δεν είναι Λεμ, Φίλιπ Ντικ, Τόλκιεν, και ο σκηνοθέτης Κάμερον δεν είναι Κιούμπρικ ή Ταρκόφσκι. Ωστόσο, είναι ικανότατος παραγωγός ποπ εικονοποϊας, κι επίσης αφοσιωμένος κήρυκας ενός ιδιοσυγκρασιακού New Age οράματος, όπως φάνηκε στην «Αβυσσο».
Κι έτσι το Αβαταρ, ερανιζόμενο και σαμπλάροντας κάθε πτυχή της επικής ποπ, των υπερβατικών ενοράσεων, της οικολογικής ρομαντικής αφήγησης, των διεπιστημονικών συνθέσεων, από την υπόθεση Γαία του Τζ. Λάβλοκ έως τη Νοόσφαιρα του Τεγιάρ ντε Σαρντέν, κατορθώνει μια προπαγάνδα εύληπτη, και γι’ αυτό λυσιτελή. Οι άνθρωποι δεν είναι άξιοι της ανθρωπινότητάς τους· είναι άπληστοι, μοχθηροί, αυτοκαταστροφικοί, πονηροί, υβριστικοί. [Παρομοίως περιγράφεται η ανθρώπινη κατάσταση στα πρόσφατα φιλμ District 9, Children of men, και στο παλαιότερο 12 Monkees.]
Αυτή η περιγραφή βρίσκεται κοντά στον πυρήνα της ρομαντικής οικολογίας και του ελευθεριακού ουτοπικού στοχασμού, από τον Ζαν Ζακ Ρουσσώ έως τον Φουριέ και τον Θορώ. Τα πλάσματα του πλανήτη Πανδώρα (οι Αλλοι) φέρουν την ελπίδα μετά την καταστροφή, επαναφέρουν τον εκπεσόντα άνθρωπο στην πρωταρχική κατάσταση της Χάρης, της ένωσης με το απέραντο δίκτυο της βιόσφαιρας και της νοόσφαιρας.
Φτιαγμένο με τον τρόπο του ποπ έπους και των παραισθητικών βίντεο γκέιμ, το Αβαταρ εκτός από οικολογικό κήρυγμα είναι, με τον τρόπο του, και σκληρά αντιμιλιταριστικό και αντιαμερικανικό. Καθρεφτίζει την ανησυχία των Αμερικανών πολιτών για τους συνεχιζόμενους πολέμους των ΗΠΑ σε μακρινά, “άλλα” εδάφη, με λεία ένα πολύτιμο ορυκτό· καθρεφτίζει την ανησυχία των Αμερικανών για την εικόνα τους στον κόσμο των άλλων, για την αυτοεκτίμησή τους.
Και, υπό αναλογία, μπορεί να έχει την προφητική επίδραση της ταινίας “Το σύνδρομο της Κίνας” το 1979 για τον κίνδυνο χρήσης πυρηνικών αντιδραστήρων: η ταινία προβλήθηκε 12 ημέρες πριν από το ιστορικό ατύχημα στον αντιδραστήρα του Three Mile Island στην Πενσυλβάνια.
11 Σχόλια
Comments feed for this article
17 Ιανουαρίου 2010 στις 11:55 πμ
daskalos
Προς το blog σας .
Ένα νέο blog γεννήθηκε με σκοπό να δόση βήμα σε όλους τους Έλληνες ..Ένα Blog όπου μπορεί ο καθένας μας να γράφει ότι τον απασχολεί επώνυμα η ανώνυμα…ένα blog που δίνει την ευκαιρία σε όλους τους Έλληνες να πούνε όλα αυτά που μέχρι τώρα διστάζανε να πούνε .. Αν θέλεις και εσύ να κάνεις κάτι για όλη αυτή την απάτη που βλέπεις γύρο σου ..έλα μαζί μας …..Το Blog σου δίνει την δυνατοτιτα να ακουστή η γνώμη σου σε ένα ευρύ κοινό χωρίς πολιτικούς ,κομματικούς ,εθνικούς, θρησκευτικούς, η άλλους περιορισμούς .
Κάνε τώρα την αρχή έλα μαζί μας…………
Οι απόψεις που θα γράφεις εδώ δεν λογοκρίνονται σε καμιά περίπτωση και δημοσιεύονται ακέραιες
http://www.ksipnistere.blogspot.com
http://www.ksipnistere.gr
17 Ιανουαρίου 2010 στις 1:06 μμ
Prokopis Doukas
Συμφωνώ απολύτως αγαπητέ – η ταινία μπορέι να αποτελέσει ένα πολύ δυνατό χτύπημα στον «πλιτισμό των μετόχων»… http://prokopisdoukas.blogspot.com/2009/12/avatar.html
17 Ιανουαρίου 2010 στις 2:46 μμ
Εύη
Εξαιρετική ανάλυση της ταινίας νομίζω!!
Ομολογώ οτι το story δε κατάφερε να ξεπερασει τα κλισέ και ήταν προβλέψιμο και αναμενόμενο…αλλά αν κάποιος μπορεί να ξεφύγει απο το «ρηχό» του…»γουαου…κοιτα τι εφέ έχει» και του «δηθεν-βαθιά κουλτουρα» του » ταινία για τις μάζες, αν δεν ειναι herzog, bergman δε κάνω καν το κόπο να το δω» και έχει τη δυνατότητα να σκεφτεται και λίγο τότε θα γίνει αποδεκτης πολλών μηνυμάτων…
Χαρηκα που βρηκα το μπλογκ σου…:-)
17 Ιανουαρίου 2010 στις 2:56 μμ
gritz
Η υπερκείμενη υπόθεση είναι ότι το εγχείρημα της «απομάγευσης του κόσμου» (κατά Max Weber), φαίνεται να αποτυγχάνει ως έλλογο εγχείρημα κοινωνικής χειραφέτησης της νεωτερικής περιόδου: Αποτυγχάνει εκεί ακριβώς όπου αποτύγχαναν όλες οι προηγούμενες μυθοποιήσεις και άρχιζαν οι θεοδικίες. Ο κόσμος όπως τον αναδημιουργεί και τον μετασχηματίζει η «διαλεκτική του διαφωτισμού», είναι ένας κόσμος καταστροφής.
Ζητείται ίσως πλέον ένας αναστοχασμός γύρω από το πρώιμο Εγελιανό αίτημα για μια νέα «μυθολογία του Λόγου», ένα είδος λαϊκής θρησκείας στην υπηρεσία των ιδεών, με το όραμα της ελευθερίας και ισότητας και της συμφιλίωσης του ανθρώπου με τη φύση. Πρόκειται για τις νεανικές ιδέες του Hegel και των φίλων του, προ το 1800, δηλαδή πρίν αφιερωθεί στην πραγματοποίηση του Λόγου μέσω της πολιτικής, του κράτους και της ιστορίας.
Ή με τα λόγια του Φρειδερίκου Σίλλερ, «τώρα ο πολιτισμός μας πρέπει και πάλι να μας ξαναφέρει στη φύση από το δρόμο του Λόγου και της ελευθερίας» (Fr. Schiller, Περί Αφελούς και Συναισθηματικής Ποιήσεως, μετ. Π. Κονδύλη, εκδ. Στιγμή, 1985, σελ. 9).
17 Ιανουαρίου 2010 στις 4:02 μμ
Chaca-Khan
Συμφωνώ με την ανάλυση (που πράγματι προσφέρει τα απαραίτητα ελαφρυντικά ) αλλά στο bottom-line το matrix και ο άρχοντας είναι ταινίες που ξαναβλέπεις ενώ το avatar από αυτές που λίγο-πολύ μετάνοιωσες και που την είδες. Η στροφή αυτή -ας πούμε- ότι συντελείται και -ας πούμε- ότι εμείς χαρήκαμε από το σημάδι της. Η ταινία όμως ήταν κακή.
19 Ιανουαρίου 2010 στις 4:49 μμ
Michael_Sc
Θα συμφωνήσω με τον Τσάκα Καν. Και νομίζω ότι έχει να κάνει με το σενάριο κυρίως, παρά με τις «ερμηνείες», τη σκηνοθεσία, ή άλλον λόγο.
18 Ιανουαρίου 2010 στις 8:27 πμ
Αθήναιος
Πολύ καλή ανάλυση. Έβαλε και κάποια πράγματα που είχα σκόρπια στο μυαλό μου και δεν μπορούσα να αρθρώσω, σε μια σειρά. Δεν θα την έλεγα κακή ταινία όπως ο Chaca-Khan. Το «πρόβλημά» μου μαζί της είναι ότι μόλις τελείωσε σκέφτηκα «πολύ κακό για το τίποτα», με την έννοια ότι αισθάνθηκα ότι τόσος κόπος για κάτι τόσο επιφανειακό νοηματικά, τουλάχιστον στον τρόπο που το εξέφραζε, δεν άξιζε.
18 Ιανουαρίου 2010 στις 12:22 μμ
ilias
Μια άλλη άποψη εδώ
Στο τελευταίο μισάωρο πάντως εγώ (αν και συνηθισμένος στα games) τσίμπησα ένα πονοκέφαλο.
18 Ιανουαρίου 2010 στις 12:33 μμ
ilias
Νομίζω πως η/ο Annalee Newitz που έχει κάνει το post, έχει ένα point. Δεν μπορεί συνέχεια τα »avatars» οι διαμεσολαβητές δηλαδή να είναι λευκοί.
Κάτι βρωμάει εδώ….
19 Ιανουαρίου 2010 στις 2:16 πμ
atheofobos
Προσωπικά πολύ θα ήθελα να εισέπραττε το κοινό τα παραπάνω μηνυματα αλλά δεν το πιστεύω ότι το πέτυχε.
Όλες οι ταινίες σαν το Αβαταρ που βασίζονται στο κλασσικό θέμα καλοί εναντίον κακών το μόνο που αλλάζουν είναι το είδος του ήρωα.
Ο καλός κόυ μπόυ,εναντίον των κακών που κατέχουν την εξουσία,ο καλός αστυνομικός εναντίον των διεφθαρμένων πολιτικών,αστυνομικών κακαοποιών και πάει λέγοντας ,ο καλός δικηγόρος εναντιον της κυβέρνησης,του διεφθαρμένου πολιτικού κτλ
Έ, τώρα ήρθε η επίκαιρη ώρα να είναι ο καλός εναντίον όσων καταστρέφουν την φύση και ο Κάμερον κατάφερε με την κατάλληλη διαφήμηση και τις 3 διαστάσεις να πουλήσει καλά το εμπορευμα του με μία ιστορία στα χνάρια της Ποκαχόντα.
20 Ιανουαρίου 2010 στις 10:25 πμ
ο δείμος του πολίτη
Με τον ένα ή άλλο τρόπο μόνο καλά λόγια ακούω για μία ταινία που δεν έχω δει ακόμα και με πιέζετε να πάω τελικά να τη δω.